Άγνωστες πτυχές του Γαλλικού Φιλελληνισμού

*Γαλλική λιθογραφία εποχής με παιδιά που παίζουν "Έλληνες και Τούρκους" 

(όπως εμείς καουμπόυδες και Ινδιάνοι, ,κλέφτες κι αστυνόμοι κ.λπ) στις γειτονιές... 

*"Η ΥΣΤΑΤΗ ΚΡΑΥΓΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ"

*ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ 19Η ΑΠΡΙΛΙΟΥ,

ΗΜΕΡΑ  ΦΙΛΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

ΚΑΙ  ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ

Γράφει ο Ανδρέας Ν. Μακρίδης

          Τον Οκτώβριο του 1827 στο Ναυαρίνο, ο στόλος της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας, με πρωτοβουλία του άγγλου αντιναυάρχου Εδουάρδου Κόδριγκτον, βύθισε στο Ναυαρίνο τον τουρκοαιγυπτιακό στόλο του Ιμπραήμ Πασά της Αιγύπτου, δίνοντας το φιλί της ζωής στην ελληνική Επανάσταση, που είχε ηττηθεί στρατιωτικά και λυγίσει ψυχικά.

          Το γεγονός σκόρπισε ρίγη ενθουσιασμό στους φιλελεύθερους της Ευρώπης και σε όσους ευαίσθητους ανθρώπους παρακολουθούσαν με αγωνία το δράμα των Ελλήνων από την ώρα που ξεκίνησαν τον τίμιο "υπέρ Πίστεως και Πατρίδος" αγώνα τους.

          "Η νίκη του Ναυαρίνου, κατακτήθηκε από τους λαούς" αναφέρει ο φιλέλληνας γάλλος ποιητής Πιέρ-Αντονίν Λεμπρούν στο έργο του "Το ταξίδι της Ελλάδας". "Διακηρύττει την αρχή μιας καινούργιας εποχής και τον θρίαμβο της δύναμης της κοινής γνώμης, που για πρώτη φορά επιβάλλεται στις κυβερνήσεις και αναδεικνύεται σε πραγματική ηγέτιδα αρχή, που διαθέτει όπλα και στόλους...".

*Η μαντάμ Ρεκαμιέ, ερωμένη του Σατωβριάνδου και ένθερμη φιλελληνίδα, της οποίας το σαλόνι ήταν κέντρο φιλελληνικών δραστηριοτήτων και εκδηλώσεων. 

          Το έργο αυτό, δεν ήταν εύκολο. Με την μοναρχία παλινορθωμένη στη Γαλλία και με την Ιερά Συμμαχία να σκιάζει την Ευρώπη ολόκληρη, οι γάλλοι φίλοι της Ελλάδας όφειλαν να παλέψουν ενάντια στην κρατική λογοκρισία, στις αστυνομικές παραινέσεις και σε ένα ολόκληρο καθεστώς που ήταν έτοιμο να ανιχνεύσει κοινωνικούς ανατροπείς, "καρμπονάρους" και "βοναπαρτιστές" πίσω από την παραμικρή φιλελληνική εκδήλωση. Ο θάνατος του Λόρδου Μπάυρον στο Μεσολόγγι, η ηρωική Έξοδος και οι φριχτές διηγήσεις για τις αγριότητες των Οθωμανών, θα προκαλέσουν ωστόσο ένα γιγάντιο κύμα αγανάκτησης για τη στάση του γαλλικού θρόνου, που θα καταστήσει πλέον το ελληνικό ζήτημα, εσωτερική του υπόθεση: Γιατί πλάι στις οργισμένες φωνές των φοιτητών και των διανοουμένων, θα προστεθούνε ήπιες αλλά αποφασιστικές, οι εκκλήσεις των γυναικών της Γαλλίας, και μάλιστα από τα πλέον υψηλά κοινωνικά στρώματα.

          Όπως σημειώνει ο φιλέλληνας κόμης Αντουάν Ροζελί ντε Λοργκ, "κατά τη διάρκεια των ατελείωτων κυβερνητικών συνεδριάσεων και των εσκεμμένων χρονοτριβών της βρετανικής διπλωματίας, οι Έλληνες αιμόφυρτοι ικέτευαν τους χριστιανούς της Ευρώπης. "Ελάτε" τους φώναζαν. "Ελάτε σήμερα, αύριο θα είναι αργά". Τους θλιβερούς αυτούς τόνους, τους άκουσαν εκείνες που ήσαν προικισμένες με πνεύμα, χάρη και τόλμη και έκαναν έκκληση στη γαλλική ευσπλαχνία... Ποια ψυχή μπόρεσε να τους αντισταθεί; Αυτές οι γυναίκες συγκινούσαν και τον πιο τσιγκούνη έμπορο και το βαλάντιό του άνοιγε συνήθως λιγότερο για το άτυχο έθνος και περισσότερο για το ωραίο χέρι που δεχόταν την προσφορά. Κάτω απ' την επίδραση αυτή των γυναικών, και ένας μουσουλμάνος έδωσε τον οβολό του για τους Έλληνες...".

*Ο Θεμιστοκλής Βιζβίζης, γιος της καπετάνισσας Δόμνας. Οι Γάλλοι έκαναν την μορφή του αφίσα και πιάτα Λιμόζ, για να ενισχύσουν με τις πωλήσεις, 

τα έσοδα του Φιλελληνικού Κομιτάτου

          Με έξοδα του φιλελληνικού κομιτάτου του οποίου ηγείται ο Σατωβριάνδος, φιλοξενούνται στο Παρίσι παιδιά αγωνιστών, όπως ο Κανάρης, ο Βισβίζης, ο Τσαμαδός ή ο Νέγρης.  Όταν ο γάλλος συνταγματάρχης Κάρολος Φαβιέρος αναλαμβάνει τις τύχες του πρωτοσχηματιζόμενου ελληνικού τακτικού στρατεύματος, μετά το θάνατο του ιταλού προκατόχου του, Πιέτρο Ταρέλλα, ο φιλελληνικός ενθουσιασμός θα λάβει χαρακτήρα παροξυσμού. Στα πλέον ξακουστά σαλόνια του Παρισιού, οι τοίχοι αντηχούνε φιλελληνικά ποιήματα και άσματα, τα οποία διαδέχεται στη συνέχεια ο έρανος υπέρ των Ελλήνων.

          Εκατοντάδες είναι τα μουσικά έργα και άσματα που γράφηκαν για την ελληνική Επανάσταση, άλλα μεγαλύτερης μουσικής αξίας, και άλλα μικρότερης, που εξυπηρέτησαν κυρίως τις ανάγκες της συγκυρίας. Τα περισσότερα, στέκουν αρχειοθετημένα και ανηχογράφητα σε σκονισμένες βιβλιοθήκες. Ανάμεσά τους, η "Ύστατη Κραυγή των Ελλήνων", γραμμένη από έναν μοναδικό συνθέτη- τον άνθρωπο που κατέστησε την κιθάρα, όργανο ισότιμο στη χορεία των υπολοίπων οργάνων της συμφωνικής μουσικής.

*Ο Φερνάντο Σορ

          Ο Φερνάντο Σορ γεννήθηκε στην Ισπανία. Προορισμένος από την οικογένειά του να ακολουθήσει την στρατιωτική σταδιοδρομία, προτίμησε να ακολουθήσει τις επιταγές της μουσικόφιλης καρδιάς του. Φιλελεύθερος πολιτικά, θα οδηγηθεί σε αντιφατικές επιλογές σε σχέση με την κατοχή της χώρας του από τον Ναπολέοντα, και θα αναγκαστεί να αυτοεξοριστεί. Από τη Γαλλία θα μεταβεί για μουσικές σπουδές στην Αγγλία, μέχρις ότου ένας έρωτας θα τον καλέσει στη Μόσχα. Από κει, θα επιστρέψει στη Γαλλία η οποία ζει τη φιλελληνική της πλημμυρίδα, για να συνθέσει σε στίχους του φίλου του, Εμίλ ντε Ταράντ, (αξιωματικού στο επάγγελμα, αλλά και ποιητή και μουσικού), ένα από τα πλέον συγκινητικά τραγούδια για την ελληνική Επανάσταση- ένα ρομαντικό "Νυχτερινό Εμβατήριο" όπως το αποκαλεί.

Εμπρός αδερφοί στη σιωπή προχωράμε

για πάντα να σπάσουμε τα άθλια δεσμά

της δίκαιης εκδίκησης έφτασ' η ώρα

στις νίκες μας πάνω το σύμπαν ριγά.

Άντρες μας σεις αιχμάλωτοι ακούστε

με τον αγώνα μας θ' ανοίξει το κελί

ακούω τώρα τους θρήνους των παιδιών μας

εμπρός- εμπρός, για τη νίκη ή τη θανή! 

Με πένθιμα πέπλα η νύχτα μας σκέπει

στις δάφνες του πάνω ησυχάζει ο εχθρός

μες το σκοτάδι αναζητάμε την καρδιά του

στον ύπνο του μέσα να πέσει νεκρός. 

Αλλότριους τόνους η θάλασσα φέρνει

Θεέ των Χριστιανών, γαλλικές επωδές

να δώσουνε έρχονται στους Έλληνες κουράγιο

τέτοιοι πολεμιστές, θε’ να βγουν νικητές.

Στερεύει για πάντα των δεινών το ποτήρι

στο πλάι μας παλεύει λαός φιλικός

στο τέλος οι Έλληνες θα έχουνε πατρίδα

Νίκη ή θάνατος, αδέλφια εμπρός!

*Ο Εμίλ Ντε Ταράντ

          Με αφορμή την Ημέρα Φιλελληνισμού και Διεθνούς Αλληλεγγύης που συνέπεσε φέτος με το Μεγάλο Σάββατο, παρουσιάζουμε ηχογραφημένο για πρώτη φορά το άσμα του Φερνάντο Σορ, γραμμένο για πιάνο και φωνή, με μουσικολογική επιμέλεια του Γιώργου Κωστάντζου και ερμηνείες από τον Γιώργο Ματθαιακάκη (φωνή) και Μανώλη Παπασηφάκη (πιάνο). Ευχαριστούμε ιδιαίτερα τον διευθυντή του Ιδρύματος Θεοχαράκη, Φώτη Παπαθανασίου για τη βοήθειά του στη δημοσίευση του παρόντος υλικού. Τα αναφερόμενα αποσπάσματα από έργα γάλλων φιλελλήνων, περιέχονται στο σύγγραμμα της Νατάσας Καστρίτη με τίτλο "Η Ελλάδα του '21 με τη ματιά των Φιλελλήνων" (έκδοση της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος) και σε εκείνο της Κούλας Ξηραδάκη με τίτλο "Φιλελληνίδες".


Στο σχετικό βίντεο εμφανίζουμε κατά σειρά

-Ένα ποτραίτο του Fernando Sor.
-Ένα πορτραίτο του Emile de Tarade.
-Το εξώφυλο και η παρτιτούρα της έκδοσης του έργου.
-Λιθογραφία του 1782 από την έκδοση Voyage pittoresque de la Grece του περιηγητή και διπλωμάτη Marie Gabriel Florent Auguste de Choiseul-Gouffier.
-Λιθογραφία με τίτλο "L' héroïsme de la religion en 1822 - Un prêtre grec du village d’Argos défendit jusqu’à la mort son Calice, sa Croix et son Drapeau".
-Επιχρωματισμένη λιθογραφία του Fromant με σκίτσα του διοικητή του Τάγματος των Φιλελλήνων, ιταλό αντισυνταγματάρχη Andrea Dania και του εθελοντή Jean de Jargow.
-Επιχρωματισμένη λιθογραφία του Fromant που εμφανίζει τρεις ευρωπαίους φιλέλληνες αξιωματικούς.

-"Ελληνίδα μητέρα υπερασπίζεται την κόρη της": Χαλκογραφία του Jean-Auguste Dubouloz του 1828.
-"Το Μεσολόγγι δεν υπάρχει πλέον!". Φιλελληνική έκδοση του γάλλου συγγραφέα και νομικού, Cammile Paganel (1826).
-"Η πολιορκία του Μεσολογγίου": Έκδοση ανώνυμου φοιτητή της Νομικής (1826).
-"Ιστορία της πολιορκίας του Μεσολογγίου": Έκδοση του August Fabre, γάλλου συγγραφέα και δημοσιογράφου.
-Απεικόνιση του γάλλου φιλέλληνα γλύπτη Pierre-Jean David d’ Angers.
-"Η ελληνοπούλα": Επιτύμβιο γλυπτό του Pierre-Jean David d’ Angers που κοσμούσε τον τάφο του Μάρκου Μπότσαρη.
-Πορτραίτο του γάλλου ζωγράφου Ευγένιου Ντελακρουά (Eugène Delacroix)
-"Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου" του Ντελακρουά.
-"Ο συνταγματάρχης Φαβιέρος": Λιθογραφία του Charles Etienne Pierre

Motte.
-Φαβιέρος: Λιθογραφία του γερμανού φιλέλληνα Karl Krazeisen.
-Λιθογραφία με το πορτραίτο του στρατηγού Nicolas-Joseph Maison, επικεφαλής του γαλλικού εκστρατευτικού σώματος στην Πελοπόννησο.
-Νεανική απεικόνιση του Βίκτωρα Ουγκώ.
-Πορτραίτο της Ιουλιέτας Ρεκαμιέ, μιας από τις πλέον ένθερμες φιλελληνίδες (λεπτομέρεια πίνακα του François Gérard).

-"Έρανος υπέρ των Ελλήνων": Επιχρωματισμένη λιθογραφία.
-Λιθογραφική απεικόνιση της Delphin de Girardin, γαλλίδας ποιήτριας και ένθερμης φιλελληνίδας.
-Πορτραίτο του Ανρί Γκωτιέ, κόμη ντε Ρινί (Δεριγνύ), επικεφαλής του γαλλικού στόλου στο Ναυαρίνο (λεπτομέρεια από πίνακα του François-Gabriel Lépaulle.

Ανδρέας Ν. Μακρίδης (ΑΠΕ)