Το χαρέμι του σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ

*Εκεί που στέγαζε το χαρέμι του ο Αβδούλ Χαμίτ

*Μια περιγραφή του Αδοσίδη Μπέη

*Νευροπαθείς, φρενότροποι, διεστραμμέναι 
*Οι Νεότουρκοι και ο ανύπαρκτος Εκάρ





Γράφει ο Παντελής Αθανασιάδης

         Ο Αβδούλ Χαμίτ, υπήρξε ένας από τους πλέον μισητούς στα σουλτάνους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, καθώς το όνομά του συνδέθηκε με φοβερά γεγονότα που συνέβησαν, όταν αυτός διαφέντευε τις τύχες εκατομμυρίων υπηκόων του.

          Ο αριθμούμενος ως 28ος σουλτάνος από την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, έμεινε γνωστός στην Ιστορία με το προσωνύμιο «Κόκκινος σουλτάνος» και θεωρήθηκε υπεύθυνος για τη μεγάλη και άγρια σφαγή των Αρμενίων το 1896 και για τις δολοφονίες χιλιάδων αντιπάλων του.

          Οι Νεότουρκοι όταν έκαναν την επανάσταση του 1908, τον εκθρόνισαν και από το απόγευμα της 15ης Απριλίου 1909 ) με το παλαιό ημερολόγιο) τον έθεσαν σε κατ' οίκον περιορισμό στην έπαυλη Αλλατίνη της Θεσσαλονίκης έως το 1912. Όταν κατελήφθη η Θεσσαλονίκη από τους Έλληνες, τον μετέφεραν και τον έκλεισαν στο ανάκτορο Μπεηλέρμπεη στις Χηλές του Βοσπόρου, όπου πέθανε  στις 10 Φεβρουαρίου 1918.

*Ο Αβδούλ Χαμίτ

          Ο βίος του-  ίσως και καθ’ υπερβολή- υπήρξε συνώνυμος της τρυφηλότητας και των οργίων, στο μεγαλοπρεπές ανάκτορο του Γιλδίζ (Αστέρας).

          Γι’ αυτό υπήρξε ενδιαφέρον γεγονός, ένα βιβλίο Έλληνα Φαναριώτη. Υπό τον τίτλο «Ο Αβδούλ Χαμίτ κατ’ ιδίαν» είχε εκδοθεί στο 1901 στο Παρίσι το βιβλίο αυτό, κάνοντας τεράστια εκδοτική επιτυχία.

          Το βιβλίο ήταν γραμμένο με το όνομα ενός ανύπαρκτου Γάλλου συγγραφέα, αλλά όπως αποκαλύφθηκε, αυτό ήταν ένα ψευδώνυμο κάτω από το οποίο κρύβονταν ο πραγματικός συγγραφέας του βιβλίου ο Έλληνας διπλωμάτης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας Αδοσίδης Μπέης

          Κατάγονταν από μεγάλη Φαναριωτική ηλικία και από τα νεανικά του χρόνια αναμίχθηκε στην πολιτική και συνδέθηκε με τον κόσμο, που είχε σχέσεις με τα Ανάκτορα του Γιλδίζ. Αργότερα διετέλεσε ανταποκριτής μεγάλων ευρωπαϊκών εφημερίδων.

          Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι περιγραφές για το χαρέμι του Αβδούλ Χαμίτ. Τα χαρέμια, λόγω των αυστηρών περιορισμών και της απαγόρευσης επικοινωνίας με τις έγκλειστες οδαλίσκες, δημιούργησαν μύθους, μυστήρια και άπειρα ερωτηματικά.

*Ο Αβδούλ Μετζίτ

          Κατ’ αρχήν για τον Αβδούλ Χαμίτ, θα πρέπει τονίσουμε, πως παρέμεινε ιστορικό αίνιγμα αν ο σουλτάνος αυτός με τον έντονο βίο, ήταν γνήσιος γιός του σουλτάνου Αβδούλ Μετζίτ. Κατά μία άποψη ο φυσικός πατέρας του ήταν ένας Αρμένιος μάγειρας των ανακτόρων, ενώ κατά άλλη άποψη είναι γιος του Καραμπέτ Εφέντη Μπαλιάν αρχιτέκτονα των ανακτόρων.  Και οι δύο είχαν κάποιες ελευθερίες κινήσεων μέσα στα απρόσιτα ανάκτορα.

          Βέβαιο πάντως είναι, ότι η μητέρα του ήταν εξισλαμισθείσα Αρμένια.

          Ο Αβδούλ Χαμίτ, από μικρός ήταν ωχρός, καχεκτικός, σιωπηλός, σκυθρωπός, κατηφής, απομονωμένος και απόφευγε ακόμα και τα αδέλφια του, τον Μουράτ που ήταν μεγαλύτερος και τους Ρεσάτ και Κεμαλεντίν, που ήταν μικρότεροι σε ηλικία και την αδελφή του Σενιέ. Ουσιαστικά έμεινε ανεκπαίδευτος, αποστρεφόμενος τα πολλά μαθήματα.

*Γερμανική γελοιογραφία, που δείχνει τον εγκληματικό χαρακτήρα του Αβδούλ Χαμίτ

Το χαρέμι

          Η πολυγαμία, που ήταν θεσμοθετημένη στην Τουρκία,  θρησκευτικά και κοινωνικά,  επέτρεπε και στον Αβδούλ Χαμίτ, να έχει χαρέμι, με πάμπολλες οδαλίσκες.

          Ο Αδοσίδης Μπέης στο βιβλίο του κάνει ειδική αναφορά στο χαρέμι του δυσώνυμου Σουλτάνου.

          Η μαγεία την οποία εμπνέει η λέξη χαρέμι, που μας υπενθυμίζει ένα κόσμο μυθικό, δυστυχώς μας αποκρύπτει ποια κόλαση υπάρχει στην «αθρόαν αυτήν παρακράτησιν γυναικών νέων, ωραίων και σφιγηλών, των οποίων το θέλγητρον είναι η δρόσος, η ζωή ολόκληρος, να ανήκουν εις ένα και μόνον αυθέντην, ένα γέροντα άσχημον και μονομανή» έγραφε ο Αδοσίδης.

          Οι γυναίκες των χαρεμιών ήταν απόλυτα φυλακισμένες χωρίς δυνατότητα επαφής με τον έξω κόσμο. Το χαρέμι του Γιλδίζ ήταν γι’ αυτές ο κόσμος όλος. Ζούσαν εκεί, έκαναν παιδιά  και πέθαιναν χωρίς να γνωρίσουν τίποτα από τον άλλο κόσμο. Μόνο μια χλιδή και απέραντη πολυτέλεια τις περιστοίχιζε. Η μόνη όμως απόλαυση για την οποία φαίνεται ότι ήταν πλασμένες τόσο τέλεια, δηλαδή ο έρωτας, τους ήταν και αυτή απαγορευμένη.

*Μια από τις συνέπειες της επανάστασης των Νεοτούρκων το 1908

          Ζούσαν κάτω από συνεχή και αυστηρή επιτήρηση μέσα στις ιδιότυπες φυλακές τους, με αποτέλεσμα κατά τον συγγραφέα, να είναι όλες «νευροπαθείς, φρενότροποι  και διεστραμμέναι» επισημαίνει ο συγγραφέας.

          Οι γυναίκες αυτές προέρχονταν από διάφορες φυλές των Κιρκασίων. Οι Κιρκάσιες ή Τσερκέζες, εθεωρούντο από τις ωραιότερες γυναίκες της Ανατολής. Υπήρχαν όμως και δείγματα ωραίων γυναικών από τη Συρία και τη Ρωμυλία. Οι οδαλίσκες του χαρεμιού ήταν μικρής ηλικίας και διαλέγονταν από πράκτορες των ανακτόρων, που τους διηύθυνε ο Γεζηρτζήμπασης (αυτός που διηύθυνε τις υποθέσεις των σκλάβων) και η βοηθός του Εμινέ Χανούμ. Κοντά σ’ αυτούς θείες και εξαδέλφες του Αβδούλ Χαμίτ προσπαθούσαν να βρουν ωραίες κοπέλες για να του τις προσφέρουν κατά τις γιορτές του Μπαϊραμιού.

*Ο καταραμένος σουλτάνος

          Όποια έμπαινε στο χαρέμι, ξεχνούσε οικογένεια, φίλους, συγγενείς, πατρίδα… Εκεί οι γυναίκες υφίσταντο ειδική εκπαίδευση υπό την εποπτεία της Χασνεντάρ Ουστά και την ανώτερη επιτήρηση της Βαλιντέ Σουλτάνας (Σ.Σ. η Βαλιντέ Σουλτάνα ήταν η μητέρα του εκάστοτε σουλτάνου) ώστε να αναπτύσσουν τα θέλγητρά τους για να σαγηνεύουν και τον πλέον φιλήδονο αφέντη τους. Μάθαιναν να παίρνουν ηδονικές στάσεις, να βαδίζουν και να κινούνται αρμονικά, να έχουν μελωδική φωνή να χορεύουν προκλητικά, να φοράνε τις παντούφλες στον αφέντη, να του προσφέρουν αναψυκτικά κ.λπ. Αυτή η εκπαίδευση μπορούσε να κρατήσει και δύο χρόνια.

          Η οδαλίσκη δεν είχε να κάνει τίποτε άλλο παρά να περιμένει στο χαρέμι πότε ο Πατισάχ θα ευδοκήσει να την καταδεχθεί. Συνέβαινε όμως καμιά φορά να προτιμήσει ο σουλτάνος και κάποιαν άλλη.

          Αυτό κατά τον Αδοσίδη συνέβη, όταν για παράδειγμα, ο Αβδούλ Χαμίτ έδωσε κάποιο χορό και μεταξύ των χορευτριών είδε κάποιαν που του άρεσε. Ήταν η δούλη Μετζέ Αλέ, που υπηρετούσε στην αδελφή του Ζεκκιέ. Την επομένη δύο ευνούχοι την  αναζήτησαν στο ανάκτορο της αδελφής του σουλτάνου. Η πριγκίπισσα κατάλαβε και την έβαλε να κάνει λουτρό, της έβαλε αρώματα και την έντυσε κατάλληλα. Την πήραν οι ευνούχοι  και με άμαξα που την περιστοίχιζαν έφιπποι με πολυτελείς στολές την πήγαν στο Γιλδίζ.

          Τέσσερις μέρες αργότερα, την παρουσίασαν στον σουλτάνο, ο οποίος είτε είχε αλλάξει γνώμη είτε διότι δεν την αναγνώρισε με τα καινούργια ρούχα, συνοφρυώθηκε και είπε:

          -Δεν είναι αυτή. Να φύγει!

          Την πήρε ένας μαύρος ευνούχος γέροντας και την πήγε πίσω… Η κόρη το έφερε βαρέως και σε λίγο καιρό πέθανε…

*Τρεις από τους γιους του Αβδούλ Χαμίτ

Οι σύζυγοι

          Το Κοράνιο επέτρεπε στον κάθε μουσουλμάνο να έχει τέσσερις νόμιμες συζύγους και όσες οδαλίσκες του επέτρεπαν τα οικονομικά του. Ο Αβδούλ Χαμίτ δεν παντρεύτηκε καμιά. Εντούτοις απέκτησε 13 παιδιά, παρά τα αυστηρά μέτρα στα χαρέμια για τον περιορισμό των γεννήσεων. Γριές δούλες με κάποια εμπειρία στείρωναν τις γυναίκες ή έκαναν αμβλώσεις. Όσες κατόρθωναν να ξεφύγουν από τον έλεγχο και να γεννήσουν ονομάζονταν «καντίν» και δεν έφευγαν ποτέ από το χαρέμι. Τις άτεκνες μπορούσε να τις χαρίσει ο σουλτάνος σε αξιωματούχους του, είτε για να τους φιλοδωρήσει γενναιόδωρα είτε γιατί είχε δόλιους σκοπούς.

          Ο Αδοσίδης αναφέρει την περίπτωση του ουλεμά Σεϊφεδίν εχθρού  του Αβδούλ Χαμίτ, που του χάρισε μια θαυμάσια οδαλίσκη και μετά από λίγες μέρες, ο ουλεμάς πέθανε!!!

          Πάντως φαίνεται πως ο Αβδούλ Χαμίτ είχε επιβάλει αυστηρά μέτρα φρούρησης των γυναικών στο χαρέμι του σε αντίθεση με τον προκάτοχό του Αβδούλ Αζίζ. Επ’ αυτού ο Αδοσίδης παρατηρούσε: «Το Σεράγι του Αβδούλ Αζίζ υπήρξε άλλοτε το θέατρον οργίων ανηκούστων, αι δε γυναίκες του κακώς επιτηρούμεναι είχον παραδοθή εις την μάλλον αχαλίνωτον ακολασίαν, Ο διάδοχος του Αβδούλ Αζίζ, ζηλιάρης ως τίγρις περιέστειλεν αυτό το καθεστώς. Αλλ’ ουδέποτε σουλτανικόν χαρέμιον ετηρήθη αυστηρότερον ή όσον το του Χαμίτ. Σήμερον είνε αδύνατον εις το Γιλδίζ να παρεισφρήση έρως τις εξωτικός, ουδέ καν στιγμιαίος, ουδέ καν μία ματιά».

          Πως περνούσαν τη μέρα τους οι έγκλειστες γυναίκες του χαρεμιού; Όσες ήξεραν να διαβάζουν διάβαζαν συνήθως τα «Παραμύθια της Χαλιμάς» κάποιους αραβικούς μύθους ή τουρκικές εφημερίδες. Άλλες φορές πάλι χόρευαν. Χορούς της Ανατολής, συνήθως αραβικούς, αιγυπτιακούς, κιρκασιανούς και τουρκικούς, με συνοδεία λαγούτων. Επίσης τραγουδούσαν ή έκαναν κωπηλασία στη λίμνη του Γιλδίζ. Ελάχιστες ευνοούμενες μπορεί να είχαν φωτογραφικές μηχανές και να φωτογράφιζαν ή να είχαν ποδήλατο. Κάποιες άλλες έπαιζαν με κούκλες. Ορισμένες έβαζαν τις νέγρες σκλάβες του να αλευρώνουν το πρόσωπό τους και να πιθηκίζουν , για να διασκεδάζουν και να διαλύουν την ανία τους οι έγκλειστες οδαλίσκες.

          Οι γυναίκες του χαρεμιού, έπιναν διάφορα σιρόπια, σερμπέτια με ροδόνερο, ροκάνιζαν φιστίκια, μασούσαν μαστίχα Χίου, έτρωγαν ποικίλα ζαχαρωτά, αγαπούσαν τα λουλούδια, κάπνιζαν, και είχαν προτίμηση στα αρώματα και ιδιαίτερα στο μόσχο και τη βιολέτα, γιατί το άρωμα αυτό προτιμούσε και ο Αβδούλ Χαμίτ. Λάτρευαν τους μεγάλους και ωραίους γάτους της Άγκυρας, οι οποίο όμως ήταν προκαταβολικά ευνουχισμένοι. Αγαπούσαν επίσης τους παπαγάλους, τα περιστέρια, τα χαρτοπαίγνια, τον καφέ «και τας ανηθίκους ομιλίας». Και όταν κάποιος ευνούχος τις έκανε τη χάρη και έφερνε κρυφά στο χαρέμι ρακή ή κρασί, τα απολάμβαναν παρά τις απαγορεύσεις.

*Ο αδελφός του Μουράτ

          Φυσικό ήταν μέσα στα χαρέμια να αναπτύσσονται αντιζηλίες, και ραδιουργίες μεταξύ όλων αυτών των  έγκλειστων νεαρών, σφριγηλών και φιλόδοξων γυναικών. Σχηματίζονταν παρέες εν είδει συμμοριών με μίση και αντιπαλότητες σκληρές,  που κατέληγαν σε άγριες συμπλοκές και ξυλοδαρμούς, και που τερματίζονταν με την επέμβαση των ευνούχων, υπό τις εντολές του Αβδούλ Γκανή Αγά, που ήταν ο αρχιευνούχος.

          Ο Αβδούλ Χαμίτ είχε απαγορεύσει να εισέρχονται σκυλιά στο χαρέμι, φοβούμενος τη μετάδοση της λύσσας.

          Οι γυναίκες του χαρεμιού ντύνονταν κομψά και σύμφωνα με τις επιταγές της μόδας αν και ο Αβδούλ Χαμίτ είχε απαγορεύσει την χρήση διαφόρων κρεμών και καλλυντικών από το φόβο μήπως τον δηλητηριάσουν. «Ούτος αναισθητών εις τα οξέα θέλγητρα, δια των οποίων η τέχνη εξωραΐζει και την τελειοτέραν καλλονήν, απηγόρευσεν εις το χαρέμι του την χρήσιν των διαφόρων ψιμμυθίων, σκευασιών και βαφών, φοβούμενος δηλητηρίασιν και εξ αυτών ακόμη» έγραφε ο συγγραφέας.

          Οι γυναίκες στα χαρέμι του σουλτάνου έμεναν σε χωριστά διαμερίσματα τους «νταϊρέδες» που ήταν διακοσμημένα με χρυσά ατλάζια. Όλες διατηρούσαν την παλαιά τουρκική συνήθεια «του τρώγειν γονυπετώς ή σταυροπόδι προ ενός μακρού και στενού σοφρά, εν μέσω του οποίου παρατίθεται μία και μόνη λοπάς (Σ.Σ. πρόκειται για μεγάλο σκεύος εστίασης, ανοιχτό επάνω) εκ της οποίας όλαι παίρνουν τα κομμάτια το φαγητού δια των δακτύλων περιφρονούσαι τα πινάκια και τα πηρούνια».

          Ο κατάλογο των φαγητών ήταν πλούσιος περιλαμβάνονταν μέχρι και 15 διαφορετικά πιάτα. Οι δίσκοι που έρχονταν φορτωμένοι από τα μαγειρεία το τοποθετούσαν σε ειδικές θυρίδες του περιβόλου, από όπου τους παραλάμβαναν οι ευνούχοι και μοίραζαν τα φαγητά στους «νταϊρέδες». Πριν καθίσουν για φαγητό οι γυναίκες του χαρεμιού έλεγαν όλες μαζί μια μικρή προσευχή υπέρ του σουλτάνου. «Ο Αλλάχ να πληροί αγαθών, τον ένδοξόν μας Πατισάχ».

          Σε όλα αυτά πρέπει να προσθέσουμε και το δραματικό τέλος ορισμένων γυναικών που περιέπιπταν στη δυσμένεια του σουλτάνου. Οι στραγγαλισμοί, οι πνιγμοί στο Βόσπορο και τα σωματικά βασανιστήρια. Αυτά που συνδέθηκαν με το όνομα του Αβδούλ Χαμίτ και τον ακολούθησαν δια βίου…

          Αυτός ήταν ο αιματοβαμμένος σουλτάνος Αβδούλ Χαμίτ.

Το βιβλίο του Εκάρ και η παραίτηση Καραθεοδωρή

          Ο Αβδούλ Χαμίτ, όμως είχε και μια άλλη περιπέτεια με τον συγγραφέα Κάρολο Εκάρ, ο οποίος επρόκειτο να εκδώσει στις Βρυξέλλες το βιβλίου «Η Τουρκία υπό τον Χαμίτ». Ο σουλτάνος όταν το έμαθε ζήτηση από τον πρεσβευτή του στη Βελγική πρωτεύουσα τον Καραθεοδωρή Μπέη να συνεννοηθεί με τον συγγραφέα και αντί πάσης θυσίας να μην κυκλοφορήσει το βιβλίο αυτό. Ο Καραθεοδωρής έκανε τις διαπραγματεύσεις και συμφώνησε να το εξαγοράσει αντί 10.000 λιρών. Τις λίρες τις μέτρησε ο Καραθεοδωρής και παρέλαβε τα αντίτυπα τα οποία είχαν εκδοθεί και επρόκειτο να κυκλοφορήσουν. Τα φόρτωσε και τα έστειλε στην Κωνσταντινούπολη.

          Ο Εκάρ όμως έκανε μεγάλο κόλπο!!! Ανήγγειλε ότι η πρώτη έκδοση του βιβλίου εξαντλήθηκε και ότι κυκλοφορεί τώρα η… δεύτερη έκδοση!!! Η κακοπιστία του Βέλγου συγγραφέα έκανε έξω φρενών τον Αβδούλ Χαμίτ. Αμέσως διέταξε τον Καραθεοδωρή να επιστρέψει στην Τουρκία. Εκείνος φοβούμενος για τη ζωή του και ιδιαιτέρως για τον παροιμιώδη καφέ που πρόσφερε ο Αβδούλ Χαμίτ και,,, πέθαιναν όσοι τον έπιναν, παραιτήθηκε και έμεινε στις Βρυξέλλες!!!

          Φυσικά το βιβλίο του Εκάρ έγινε ανάρπαστο και δημοσιεύθηκε και στην Αθήνα σε συνέχειες από καθημερινή εφημερίδα.

          Τελικά το όνομα Κάρολος Εκάρ ήταν φανταστικό. Όπως έγραψαν τότε οι εφημερίδες πίσω από το όνομα αυτό κρυβόταν το Νεοτουρκικό Κομιτάτο, το οποίο όπως είναι γνωστό έκανε την επανάσταση του 1908, εκθρόνισε τον Αβδούλ Χαμίτ και τον φυλάκισε στη βίλα Αλλατίνη της Θεσσαλονίκης.

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

*Φωτογραφίες του Αβδούλ Χαμίτ

*Φανταστική απεικόνιση της ζωής στα χαρέμια, σε ταπισερί τοίχου