Τετάρτη 25 Δεκεμβρίου 2013

Ο σκληρός "σταλινικός" Δεκέμβρης του ’37- Άρθρο 2ο

                                           ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
*Αυτός ο "τοίχος" στο Κρασνοντάρ της Ρωσίας ανεγέρθηκε από Έλληνες για να αναγραφούν τα ονόματα των συμπατριωτών μας, που έπεσαν θύματα των σταλινικών διωγμών.  


*Δεκαπέντε χιλιάδες συλλήψεις
σήμαναν την αρχή
των σταλινικών διώξεων
κατά των Ελλήνων
της Σοβιετικής Ένωσης


Του Βλάση Αγτζίδη*

          Ο Δεκέμβρης του ’37 υπήρξε ο μοιραίος μήνας για τους Έλληνες της Σοβιετικής Ένωσης, όταν στοχοποιήθηκαν με εθνικά κριτήρια ως «εχθροί του λαού». Με το Διάταγμα-Ντιρεκτίβα 50205 του Nικολάι Γιεζόφ, Επιτρόπου Κρατικής Ασφάλειας (NKVD), ξεκίνησε η «Ελληνική Επιχείρηση» («Gretseskayia Operatsia»).
          Δεκαπέντε χιλιάδες που ανήκαν σ’ όλες τις εθνοτοπικές ομάδες του ελληνισμού της ΕΣΣΔ (Πόντιοι, Μαριουπολίτες, παλιοί μετανάστες από τα Βαλκάνια, κομμουνιστές πολιτικοί φυγάδες απ’ την Ελλάδα) θα συλληφθούν. Παρότι η «Ελληνική Επιχείρηση» ήταν η 13η κατά σειρά των αντίστοιχων επιχειρήσεων κατά των εθνικών μειονοτήτων, υπήρξε η πλέον αιματηρή εφόσον εκτελέστηκε το 90% των συλληφθέντων για να καλυφθεί το κεντρικό πλάνο της σταλινικής ηγεσίας.
          Πώς όμως μεταμορφώθηκε η εθνική πολιτική των μπολσεβίκων από πολυπολιτιστική σε εκρωσιστική; Γιατί θεωρήθηκαν τα εθνικά χαρακτηριστικά και η πολιτισμική ταυτότητα στοιχείο νομιμοφροσύνης προς το καθεστώς και κατέλαβαν τη θέση των πολιτικών και κοινωνικών κριτηρίων με τα οποία αντιμετώπιζαν έως τότε τους κυριαρχούμενους πληθυσμούς;


          Η εσωτερική αλλαγή που θα συντελεστεί στη Σοβιετική Ένωση μετά τον θάνατο του Λένιν (1924) θα εκφραστεί με τη σκληρή διαπάλη των διαφόρων τάσεων του Κομμουνιστικού Κόμματος. Ήδη ο Λένιν, λίγο πριν από τον θάνατό του, είχε αντιληφθεί το αδιέξοδο της πολιτικής του, τόσο όσον αφορά τα ζητήματα της οικονομίας όσο και αυτά της πολιτικής διακυβέρνησης. Ήταν όμως πολύ αργά για να αντιστραφεί ο ρους των πραγμάτων. Η σταλινική ομάδα εξουσίας θα υπερνικήσει τελικά τους αντιπάλους της, στους οποίους θα επιφυλάξει μια όχι και τόσο ζηλευτή μοίρα. Ο Στάλιν ολοκλήρωσε τη λενινιστική αντίληψη για την υπεροχή του μηχανισμού σε σχέση με την εργατική τάξη, στο όνομα της οποίας το Κόμμα είχε καταλάβει και ασκούσε εξουσία. Η κυνικότητα της πολιτικής του δικαίωσε όσους από το 1903 διέβλεπαν ότι η οργανωτική λενινιστική αντίληψη οδηγούσε κατευθείαν στον ολοκληρωτισμό. Συνέβη αυτό που έγραψε η Ρόζα Λούξεμπουργκ: «...Υπάρχει λοιπόν στο βάθος (σ.σ. της αντίληψης του Λένιν) μια κυβέρνηση κλίκας, μια δικτατορία. Η δικτατορία μιας χούφτας πολιτικών».
*Εφημερίδα, που εξέδιδαν στην ΕΣΣΔ Έλληνες κομμουνιστές 

          Εξίσου εύστοχη ήταν και η πρώιμη πρόβλεψη του Λ. Τρότσκι: «Η οργάνωση του Κόμματος θα πάρει τη θέση του ίδιου του Κόμματος, η Κεντρική Επιτροπή τη θέση της Οργάνωσης και τέλος ο δικτάτορας θα πάρει τη θέση της Κεντρικής Επιτροπής». Ο Τρότσκι υπήρξε η πλέον συμβολική μορφή των αντιφάσεων που εμπεριέχονταν στο ίδιο το επαναστατικό εγχείρημα σε μια φεουδαρχική χώρα. Ενώ εγκαίρως διείδε το πρόβλημα, συνήργησε με όλες του τις δυνάμεις στην επικράτηση του λενινιστικού μοντέλου, για να χάσει τελικά τη ζωή του από τον υπέρτατο εκφραστή του μοντέλου αυτού, τον Ιωσήφ Βησσαριόνοβιτς Στάλιν.
          Οι Έλληνες που παρέμειναν στη Σοβιετική Ένωση αποτελούσαν μία από τις 160 περίπου εθνικές ομάδες που συγκροτούσαν το πολυεθνικό κρατικό μόρφωμα. Μπορούν να υπολογιστούν σε 300.000- 440.000 άτομα περίπου, από τους οποίους το 80% ήταν αγρότες. Απ’ αυτούς το ένα τρίτο περίπου είχε την ελληνική υπηκοότητα. Η ελληνική εθνότητα χαρακτηριζόταν από τη μεγάλη διασπορά στον χώρο της ΕΣΣΔ. Το 1925 οι Σοβιετικοί θα ισχυριστούν ότι μόνο οι Έλληνες υπήκοοι που κατοικούσαν στα εδάφη της Σοβιετικής Ένωσης ανέρχονταν σε 300.000 άτομα. Σε μια αναφορά του Σοβιετικού πρέσβη στην Αθήνα υπάρχει η εκτίμηση περί 200.000 Ελλήνων υπηκόων.
          Οι Έλληνες της ΕΣΣΔ συμμετείχαν στα ιστορικά γεγονότα και οι διανοούμενοί τους είχαν ενταχθεί από νωρίς (1905) στα μεταρρυθμιστικά ιδεολογικά ρεύματα. Την εποχή της Οκτωβριανής Επανάστασης και του εμφυλίου πολέμου, Έλληνες θα βρίσκονται σ’ όλα τα αντιμαχόμενα στρατόπεδα, στους μπολσεβίκους, τους μενσεβίκους, τους αναρχικούς του Μαχνό, τους σοσιαλεπαναστάτες, τους λευκούς. Με την επικράτηση των μπολσεβίκων, η μόνη ελληνική πολιτική δύναμη που θα παραμείνει είναι η μπολσεβικική, η οποία εκφραζόταν οργανωτικά με τις Ελληνικές Κομματικές Επιτροπές που ενυπήρχαν στο Κομμουνιστικό Κόμμα. Οι 'Ελληνες μπολσεβίκοι θα διαχειριστούν την εξουσία στις ελληνικές κοινότητες, θα πετύχουν την ανακήρυξη τεσσάρων Αυτόνομων Ελληνικών Περιοχών (Gretsiski Rayion) και την εντυπωσιακή εκπαιδευτική και πολιτιστική ανάπτυξη των κοινοτήτων. Στις Ελληνικές Περιοχές θα ενταχθούν και οι δεκάδες πολιτικοί φυγάδες από την Ελλάδα, μέλη και φίλοι του ΚΚΕ, που από το 1928- με αποκορύφωμα τη δικτατορία του Μεταξά- καταδιώκονταν για τα φρονήματά τους.
          Με τις απηνείς διώξεις του 1937-38 θα λάβει τέλος το πρωτότυπο εκείνο πείραμα της δημιουργίας μια παράξενης μικρής σοβιετικής Ελλάδας στα ρωσικά παράλια της Μαύρης Θάλασσας, που προσπαθούσε η ίδια να μετατραπεί σε «σοσιαλιστική μητέρα- πατρίδα», ανταγωνιζόμενη σκληρά την ίδια την αστική Ελλάδα και το ιδεολόγημα της «εθνικής μητέρας- πατρίδας».
*Απομεινάρια του "γκουλάγκ" της Κολιμά 

Τα στρατόπεδα της Κολιμά

          Η περιοχή της Κολιμά με πρωτεύουσα το Μαγκαντάν στην Άπω Σοβιετική Ανατολή, έχει τεράστιο κοινωνιολογικό ενδιαφέρον. Η ανάπτυξή της έγινε με απόφαση της σταλινικής ηγεσίας το 1931. Τότε αποφασίστηκε το σχέδιο «oικοδόμησης της Άπω Ανατολής» που έλαβε την ονομασία Dalstroy από τις λέξεις Dalnoy Stroyteli. Στο πλαίσιο του σχεδίου αυτού ιδρύθηκαν τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, ως η βασική παραγωγική δύναμη για την ανάπτυξη. Στα στρατόπεδα εστάλησαν οι εσωκομματικοί αντίπαλοι του Στάλιν, κυρίως τροτσκιστές και αγρότες που αντιδρούσαν στη βίαιη κολεκτιβοποίηση. Ακολούθησαν οι εθνικές μειονότητες, μεταξύ των οποίων και χιλιάδες Έλληνες. Οι κρατούμενοι δούλευαν σε σκληρές συνθήκες στην κατασκευή των δρόμων και των κτιρίων. Ξεχέρσωσαν τη γη, δούλεψαν στα ορυχεία χρυσού και μαγγανίου. Συνολικά δημιουργήθηκαν στην περιοχή 120 στρατόπεδα. Ο συνολικός αριθμός των κρατουμένων έφτασε τις 860.000. Επίσημα, από αυτούς πέθαναν οι 120.000, δραπέτευσαν 7.800, αποφυλακίστηκαν 445.000 και αγνοούνται 297.000. Στην πραγματικότητα χάθηκε το 40% των κρατουμένων.
          Με βάση τα στοιχεία που υπάρχουν στο κεντρικό Ιστορικό Αρχείο του Μαγκαντάν, έχουν βρεθεί οι φάκελοι 450 Ελλήνων που έχασαν τη ζωή τους στα στρατόπεδα. Ο αριθμός αυτός προέκυψε από την επεξεργασία του 50% των φακέλων που διασώθηκαν. Ο τελικός αριθμός των Ελλήνων που έχασαν τη ζωή τους στα καταναγκαστικά έργα, μόνο στην περιοχή της Κολιμά, είναι πολύ πιθανό να φτάνει τα 900 άτομα. Από τους φακέλους προκύπτει ότι μεταξύ των Ελλήνων θυμάτων υπήρχαν πολλοί Έλληνες υπήκοοι, οι οποίοι είτε ήταν Μικρασιάτες πρόσφυγες από τον Πόντο και την υπόλοιπη Μικρά Ασία, ακόμα και από την Κωνσταντινούπολη, είτε Ελλαδικοί. Οι Ελλαδικοί πάλι διακρίνονται σε δύο κατηγορίες: στους παλιούς μετανάστες από την Ελλάδα και στους πολιτικούς πρόσφυγες. Οι Έλληνες που είχαν σοβιετική υπηκοότητα ήταν κυρίως Πόντιοι, Μαριουπολίτες και Κριμαιάτες.
*Εφημερίδα που εξέδιδαν το 1921 στο Νοβοροσίσκ, Έλληνες κομμουνιστές


Τα θύματα του 1937-38

          Ο ακριβής υπολογισμός του ανθρώπινου κόστους σε πανσοβιετικό επίπεδο αποτελούσε πάντα πονοκέφαλο για τους ερευνητές. Έτσι κι αλλιώς, υπάρχει σε κάθε ανθρωπιστική καταστροφή το ζήτημα του υπολογισμού του αριθμού των θυμάτων. Το ίδιο πρόβλημα υπάρχει έως σήμερα στις γενοκτονίες που πραγματοποίησαν οι Νεότουρκοι και οι Ναζί. Οι πρώτες κατά προσέγγιση εκτιμήσεις για τις σταλινικές διώξεις κατατέθηκαν από τον Robert Conquest το 1968. Με το άνοιγμα των σοβιετικών αρχείων μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ αποδείχθηκε ότι οι αριθμοί του Conquest ήταν υπερβολικοί. Ο ιστορικός Δημ. Καταϊφτσής ανέδειξε τη μελέτη «Victims of the Soviet Penal System ithe Pre-War Years: A first Approach othe Basis of Archival Evidence» των J.A. Getty, G.T. Rittersporn, V.N. Zemskov, όπου μέσα από τα αρχεία της Γραμματείας των ΓΚ.ΟΥ.ΛΑΓΚ. φαίνεται ότι κατά τις διώξεις της περιόδου 1937-38 έγιναν 2,5 εκατομμύρια συλλήψεις, φυλακίστηκαν ή εστάλησαν σε καταναγκαστικά έργα 2 εκατομμύρια, έχασαν τη ζωή τους στα στρατόπεδα 160.084 άτομα και εκτελέστηκαν 681.692. Με βάση την έρευνα του Tzouha στα σοβιετικά αρχεία, από τους 15.000 συλληφθέντες Έλληνες, οι 1.500 προέρχονταν από τις περιοχές της Γεωργίας και της Αρμενίας και οι υπόλοιποι από τη Νότιο Ρωσία (Κρασνοντάρ) και την περιοχή του Ντονιέτσκ (Μαριούπολη). Στα στρατόπεδα μεταφέρθηκαν περί τους 2.500 κρατούμενους, όπου έχασαν τη ζωή τους περίπου χίλια άτομα. Με βάση τα αρχεία, το 90%-95% των συλληφθέντων στις περιοχές Κρασνοντάρ και Ντονιέτσκ εκτελέστηκε με τουφεκισμό μετά τη σύλληψη. Αυτό το ποσοστό αντιστοιχεί σε περίπου 12.000 εκτελέσεις. Άλλοι πεντακόσιοι εκτελέστηκαν στις υπόλοιπες σοβιετικές περιοχές (Καύκασος, Κεντρική Ασία).

* Ο κ. Βλάσης Αγτζίδης είναι διδάκτωρ Σύγχρονης Ιστορίας και μαθηματικός. http://kars1918.wordpress.com

*'Ελληνες κομμουνιστές στην Ανάπα

Η μελέτη των διώξεων στην ΕΣΣΔ

Του Βασίλη Τσενκελίδη*

          Το έργο του ομογενούς Ivan Tzouha για τις διώξεις που έγιναν τη σταλινική περίοδο κατά της ελληνικής μειονότητας αποτελεί σήμερα σημείο αναφοράς για τους ερευνητές.
          Η απαρχή των μελετών για τα θέματα αυτά ξεκίνησε από Ρώσους ιστορικούς αμέσως μετά το 1956, όποτε και έγινε το περίφημο 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ για να μειωθούν στη συνέχεια κατά τη λεγόμενη «περίοδο της στασιμότητας». Όμως, στο τέλος της δεκαετίας του ’80 το ενδιαφέρον για τη σκληρότητα των μέτρων της πολιτικής που ακολούθησε η ηγεσία του κόμματος, ξαναβρήκε πρόσφορο έδαφος. Η ελεύθερη πρόσβαση στα κρατικά αρχεία επέτρεψε την ουσιαστική και εις βάθος μελέτη της κύριας φάσης των μαζικών εξοντώσεων του αθώου και άμαχου πληθυσμού κατά τις δεκαετίες του ’30 και του ’40.
          Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το έργο του καθηγητή της σύγχρονης Ιστορίας της Ρωσίας, Σεργκέι Κρόπατσεβ, ο οποίος αναφέρει αρκετά σημαντικά στοιχεία για τις εξελίξεις που είχαν σχέση με τους Έλληνες της περιοχής Κουμπάν, στον Νότο της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Όπως αναφέρει ο μελετητής: «Μεγάλο χτύπημα υπέστη η ελληνική διασπορά». Τον Φεβρουάριο του 1938 εκκαθαρίζεται ολοκληρωτικά η Ελληνική Περιοχή (Gretsiski Rayion), που υπήρχε από το 1930.
          Ο Ρώσος ιστορικός υπογραμμίζει πως πολλοί Έλληνες υπέστησαν τις παράνομες διώξεις αποκλειστικά και μόνο λόγω της εθνικής τους καταγωγής. Ασκώντας φυσική και ψυχολογική πίεση, οι ανακριτές τους ανάγκαζαν να ομολογήσουν τα ανύπαρκτα εγκλήματά τους. Όταν οι κρατούμενοι ήταν αρκετοί, οι φάκελοί τους ενώνονταν και «εμφανιζόταν» μια ακόμη «αντισοβιετική» οργάνωση. Μόνο στο μικρό χωριό Μερτσάνσκι της περιοχής Κριμσκ κατά τις δεκαετίες του ’30 και του ’40 διώχτηκαν 120 άτομα (στην πλειοψηφία τους Έλληνες).
          Οι ατυχίες των Ελλήνων, όπως αναφέρεται στη μελέτη, δυστυχώς δεν τελείωσαν με τα γεγονότα του τέλους της δεκαετίας του ’30. Τη δεκαετία του ’40 οι Έλληνες είχαν υποστεί αλλεπάλληλες εξορίες. Για πρώτη φορά, σύμφωνα με τη διάταξη της Κρατικής Επιτροπής Άμυνας, την άνοιξη του 1942 από τις περιοχές Κρασνοντάρ και Ροστόβ εξορίστηκαν 1.402 Ελληνες. Από αυτούς οι 562 ήταν παιδιά κάτω των 16 ετών. Αργότερα, με τη διάταξη της 24ης Ιουνίου του 1944, στην Ανατολή (της Σοβιετικής Ένωσης) έφυγαν 8.300 ξένοι χωρίς υπηκοότητα- Ελληνες. Το 1948 και το 1949 από την περιοχή Κουμπάν προς το Καζαχστάν και την Κεντρική Ασία εξορίστηκε σχεδόν όλος ο ελληνικός πληθυσμός.

* Ο κ. Βασίλης Τσενκελίδης είναι ιστορικός στο Kubanskii Gosudarstvennii Universitet του Κρασνοντάρ.

8 σχόλια:

  1. Πολλά στελέχη του ΚΚΕ που είχαν καταφύγει τότε στην ΕΣΣΔ εκτελέστηκαν ως τροτσκιστές.


    Κοκκινάκης Κρίτων

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. ΕΦΙΑΛΤΙΚΕΣ ΕΠΟΧΕΣ!!!

    Γιώργος Νύκτας

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Εφιαλτικές εποχές.... και από το δικό μου σόι "χάθηκε" Πόντιος.

    Κωνσταντίνος Φωτεινάκης

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Με αφορμή τα παραπάνω ανέβασα το λινκ, για τον Πόντιο Ανδρόνικο Χάιτα μέλος του ΚΚΕ και εκτελεσθέντα κατά τη "Μεγάλη Τρομοκρατία", αν και στην Ελλάδα είχε διαγράψει από το κόμμα τους τροτσκιστές Αξίζει να αναφερθούμε και στο μεγάλο θεωρητικό του πολέμου Τριανταφύλοφ, Πόντιο και θεωρητικό της μηχανοκίνησης και των αεροκίνητων πριν ακόμη τον Τουχατσέφσκι. Σκοτώθηκε σε αεροπορικό ατύχημα μερικά χρόνια πριν αρχίσουν οι εκκαθαρίσεις, αλλιώς ως στρατηγός με επιρροή και μειονοτικός δεν θα είχε αποφύγει την εκτέλεση.

    Κοκκινάκης Κρίτων

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Δυστυχώς δεν υπάρχει στα ελληνικά. Ο πολύς Στρατάρχης Ζούκοφ είπε ότι αποδίδει στη μελέτη των έργων του Τριανταφύλοφ τις επιτυχίες του. Τι θα γινόταν όμως αν δεν είχε σκοτωθεί σε αεροπορικό ατύχημα το 1931. Θα είχε περάσει και αυτός από τις Δίκες της Μόσχας χωρίς αμφιβολία!!! Ο ξάδελφος του Στυλιανός Τριανταφύλοφ αν και υπηρετούσε στη NKVD, δεν τη γλύτωσε, εξορίστηκε στη Σιβηρία την περίοδο που παραπάνω αναφέρεται και στη συνέχεια εκτελέστηκε.

    Κοκκινάκης Κρίτων

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Τον Τριανταφύλοφ εμείς στην Ελλάδα τον αγνοούμαι, πλην όμως στην εξέλιξη της στρατηγικής ήταν πρωτοπόρος, εξίσουν σημαντικός με τον Τουχατσέφσκι ως θεωρητικός. Ανάλογα έργα είχε γράψει εκείνα τα χρόνια και ο Ντε Γκωλ, ενώ ο Γκουντέριαν έκαν ασκήσεις με τρακτέρ τη δεκαετία του '20.

    Κοκκινάκης Κρίτων

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Βγαίνουμε λίγο από το θέμα, αλλά ο ένδοξος Συνταγματάρχης Δαβάκης είχε επιχειρηματολογήσει στο μεσοπόλεμο υπέρ της μηχανοκίνοκίνησης του Ελληνικού Στρατού συντάσσοντας εργασίες, αλλά δυστυχώς δεν βρήκε απήχηση, προσαρμόζοντας τα πλέον σύγχρονα πορίσματα της επιστήμης του πολέμου εκείνης της εποχής στα ελληνικά δεδομένα. Έμεινε στην ιστορία ως ήρωας διοικώντας με επιτυχία στρατιωτική δύναμη που εφάρμοζε τακτικές που βρισκόταν στον αντίποδα, όσων πρωτοποριακών κατείχε θεωρητικά εις βάθος.

    Κοκκινάκης Κρίτων

    ΑπάντησηΔιαγραφή

  8. Μπορουσαν να αποφευχθουν αραγε αυτα τα δραματικα γεγονοτα? Ποιοι ηταν αυτοι που το εμποδησαν,και γιατι?????

    Christina Michelioudaki

    ΑπάντησηΔιαγραφή