Ο θάνατος του Γεωργίου B´ και η λύπη των Τούρκων- 1 Απριλίου 1947

ΑΠΟ ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ

http://www.tovima.gr/relatedarticles/article/?aid=172307

*Η σορός του Γεωργίου Α' επάνω σε αναγνωριστικό τεθωρακισμένο τύπου Marmon Herrington

Ένα παλαιότερο αλλά επίκαιρο άρθρο της κ. Φωτεινής Τομαή, που είχε δημοσιευτεί στο ΒΗΜΑ στις 2 Απριλίου 2006. Το αναρτώ γιατί σαν σήμερα τη Πρωταπριλιά του 1947 είχε πεθάνει ο βασιλεύς Γεώργιος Β΄ και οι Αθηναίοι πίστευαν ότι η είδηση που κυκλοφορούσε από στόμα σε στόμα, δεν ήταν παρά ένα πρωταπριλιάτικο ψέμα.

Της κ. Φωτεινής Τομαή*

H είδηση του αιφνίδιου θανάτου του Γεωργίου B´ από καρδιακή προσβολή το μεσημέρι της 1ης Απριλίου του 1947 κυκλοφόρησε ταχύτατα στην Αθήνα, αλλά και στην υπόλοιπη χώρα και στο εξωτερικό. Πολλοί Αθηναίοι τότε πίστεψαν πως ήταν ένα κακόγουστο πρωταπριλιάτικο αστείο.

Από τους πρώτους που μετέβησαν στα ανάκτορα εκείνο το μεσημέρι για να συλλυπηθούν ήταν η σύζυγος του τότε αμερικανού πρέσβη Μακ Κβη.
Το πρωί ο Γεώργιος είχε ολοκληρώσει μια σειρά συναντήσεων με συνεργάτες του και όταν απεσύρθη γύρω στις 12 το μεσημέρι να γευματίσει αισθάνθηκε αδιαθεσία. Ζήτησε αντί τροφής ένα ποτήρι νερό. Δεν πρόλαβε όμως να το πιει. Ο θάνατος που τον βρήκε σε ηλικία 57 ετών ήταν ακαριαίος. 

Η βασιλεία του ήταν ίσως η πιο ταραχώδης. Είχε εκθρονισθεί τρεις φορές και είχε επανέλθει στη χώρα δύο. Την τελευταία μετά το δημοψήφισμα της 1ης Σεπτεμβρίου 1946 σε μια ιδιαίτερα δύσκολη για τη χώρα περίοδο κι ενώ ο Εμφύλιος μαινόταν. Το συντριπτικό υπέρ της επανόδου του βασιλιά αποτέλεσμα χαρακτηρίστηκε προϊόν νοθείας και δίχασε ξανά τον λαό, όχι αδικαιολόγητα όπως προκύπτει από βρετανικές και αμερικανικές πηγές. H αμερικανική κυβέρνηση μάλιστα, που σιγά σιγά αποκτούσε με την αδυναμία των Βρετανών να συντηρήσουν τα στρατεύματά τους στη χώρα ισχυρότερους λόγους επιτήρησης στα ελληνικά πράγματα, είχε θεωρήσει ανεπίκαιρο τον χρόνο διεξαγωγής του δημοψηφίσματος και για τον λόγο αυτόν είχε συστήσει μετριοπάθεια στην ελληνική κυβέρνηση. Παρά τις υποδείξεις όμως των Αμερικανών, κλίμα τρομοκρατίας εξαπλώθηκε σε ολόκληρη τη χώρα με τη θεσμοθέτηση νέων κατασταλτικών μέτρων. Οι αθρόες συλλήψεις, οι περιορισμοί των ατομικών δικαιωμάτων και των πολιτικών και κοινωνικών ελευθεριών οδήγησαν σε νέα δράση του Δημοκρατικού Στρατού, τις δυνάμεις του οποίου δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει ο τακτικός στρατός. H κυβέρνηση τότε ζήτησε από τους Βρετανούς βοήθεια προκειμένου να αυξήσει τις δυνάμεις του στρατού και της χωροφυλακής καθώς και νέους εξοπλισμούς.

H έλλειψη όμως αξιωματικών έκανε τους Βρετανούς επιφυλακτικούς διότι υπήρχε ο φόβος ότι οι επιπλέον δυνάμεις θα μπορούσαν να ξεφύγουν από τον έλεγχο της κυβέρνησης και να μετατραπούν σε δεξιές ομάδες - αντίβαρα του Δημοκρατικού Στρατού.

*Ο Γεώργιος ως διάδοχος, στο Μικρασιατικό Μέτωπο

H χώρα εισήρχετο στην πιο κρίσιμη φάση της νεότερης Ιστορίας της, στον Τρίτο Γύρο του Εμφυλίου. H ελληνική επικράτεια είχε μετατραπεί στο πεδίο σύγκρουσης Ανατολής - Δύσης. Με την έναρξη του Ψυχρού Πολέμου το ελληνικό ζήτημα έφτασε στα Ηνωμένα Έθνη καταδεικνύοντας έτσι τη δυναμική αλληλεπίδρασης της εσωτερικής και διεθνούς πολιτικής στη δημιουργία διεθνών κρίσεων. Πρώτη έσπευσε να διεθνοποιήσει το ελληνικό ζήτημα η Σοβιετική Ένωση παρουσιάζοντάς το στα Ηνωμένα Έθνη την 21η Ιανουαρίου 1946. Βασιζόμενη στο άρθρο 35 του Καταστατικού, η σοβιετική καταγγελία επισήμαινε ότι η βρετανική στρατιωτική παρουσία στην Ελλάδα συνιστούσε παρέμβαση στις εσωτερικές υποθέσεις της χώρας απειλώντας τόσο τους δημοκρατικούς πολίτες της Ελλάδας όσο και τη διατήρηση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας. Συνεκλήθη τότε το Συμβούλιο Ασφαλείας για να εξετάσει την κατάσταση και να λάβει τα κατάλληλα μέτρα.

*Ο Γεώργιος διαβάζει το λόγο του Θρόνου στην ορκωμοσία της κυβέρνησης Δεμερτζή το 1936.

Ακολούθησε, με παρότρυνση των Αμερικανών, η ελληνική καταγγελία στις 3 Δεκεμβρίου του 1946. H όξυνση στη διεθνή ένταση και η αυξανόμενη αδυναμία της Βρετανίας είχαν ήδη στρέψει τις ΗΠΑ στην αναγκαιότητα ενός πλαισίου πολιτικής για την Ελλάδα, την Τουρκία και το Ιράν, το οποίο θα περιελάμβανε όχι μόνο στρατιωτική βοήθεια αλλά και πολιτική και οικονομική στήριξη.

Με την επιστροφή, τον Ιανουάριο του 1947, από την Αμερική του πρωθυπουργού K. Τσαλδάρη που είχε μεταβεί στα Ηνωμένα Έθνη, απεφασίσθη ο σχηματισμός ευρύτερης κυβέρνησης από τον Δ. Μάξιμο με τη συμμετοχή όλων των κομμάτων πλην εκείνου υπό τον Θ. Σοφούλη. Κατά τον τότε αμερικανό ΥΠΕΞ η αποστολή της αναμενόμενης αμερικανικής βοήθειας διευκολύνετο σημαντικά αφού θα απευθυνόταν, όχι σε ένα κόμμα, αλλά στην Ελλάδα.

*Στην κηδεία συμμετέχουν ο νέος βασιλεύς Παύλος, αδελφός του Γεωργίου και ο διάδοχος Κωνσταντίνος, στην πρώτη δημόσια εμφάνισή του.

Στις 10 Μαρτίου 1947 πράγματι οι ΗΠΑ αναγγέλλουν επισήμως το Δόγμα Τρούμαν για την παροχή οικονομικής βοήθειας προς την Ευρώπη, την Τουρκία και το Ιράν. Τρεις εβδομάδες αργότερα ο Βασιλιάς Γεώργιος B´ πεθαίνει. Ο θάνατός του ήταν φυσικό να προκαλέσει την ανησυχία και το ενδιαφέρον των συμμάχων και των νέων τους εταίρων, μετά τη λήξη του πολέμου, όπως η Τουρκία.

Τι έγραψαν για το γεγονός οι τουρκικές εφημερίδες

Ο θάνατος του Γεωργίου B´ απασχόλησε στο σύνολό του τον τουρκικό Τύπο, που αφιέρωσε εκτενή ειδησεογραφία και σχόλια για τον αποθανόντα και την πολιτική κατάσταση μετά τον θάνατό του. Από τον φάκελο 20, υποφάκελο 6, έτους 1947 της Πρεσβείας Αγκύρας σταχυολογούνται τα έξης:

* Ο Τζιχάτ Μπαμπάν στο φύλλο της «Τασβίρ», 2.4.1947, έγραφε: «Ο Βασιλεύς Γεώργιος ο B´ όστις κατά τον Βαλκανικόν πόλεμον και κατά τον πόλεμον της ανεξαρτησίας επολέμησε κατά της Τουρκίας, ως αξιωματικός, κατόπιν με την εξέλιξιν και προώθησιν των γεγονότων,είχε αποβή είς μέγας φίλος των Τούρκων. Ολοι ενθυμούνται το διάγγελμα που εξέδωκεν ούτος προ τίνων ημερών, απευθυνόμενος προς την χώραν μας. H ζωή του αποθανόντος Βασιλέως υπήρξε μεστή αρκετών περιπετειών. Γνωσταί αι λεπτομέρειαι των πολιτικών γεγονότων της Ελλάδος μέχρι τέλους εις το καθήκον του. Συλλυπούμεθα το Ελληνικόν έθνος διά την μεγάλην απώλειάν του. Ως γράφομεν ανωτέρω η ειμαρμένη και την φορά ταύτην ηθέλησε να δώση την πικρίαν αυτήν εις το Ελληνικόν έθνος εις μίαν τόσον σημαντικήν καμπήν αυτού. Το φίλον μας όμως Ελληνικόν έθνος είναι εν έθνος το οποίον με τα προσόντα της ψυχής του και την προσπάθειάν του, γνωρίζει να υπερνικά όλας τας δυσκολίας. Θα υπερνικήση και την οδύνην του αυτήν και θα εξακολουθήση και πάλιν το ιστορικό του καθήκον εν τη οδώ του πολιτισμού. Ο θάνατος της A.M. Γεωργίου του B´ απετέλεσεν αιτίαν μεγάλης λύπης, ουχί μόνον διά τον ελληνικόν κόσμον, αλλά και δι' όλον τον κόσμον των δημοκρατιών και δι' ημάς τους Τούρκους, οίτινες τον εγνωρίζομεν πολύ καλά και τω απεδίδομεν την αρμόζουσαν εις αυτόν αξίαν».

*Η μορφή του Γεωργίου Β΄ σε γραμματόσημο

* Ο M. Φάικ Φενίκ στην εφημερίδα «Βατάν» της ίδιας μέρας με τίτλο «Μία κρίσιμη περίοδος εν Ελλάδι» έγραφε: «H Αγγλία ήρχισε να αποσύρη σιγά σιγά τας εν Ελλάδι δυνάμεις της. Τώρα θα παραμείνουν μικραί μόνον δυνάμεις αγγλικού στρατού εις τας Αθήνας και την Θεσσαλονίκην. H Αγγλία είναι αποφασισμένη ίσως να αποσύρη όλας τας δυνάμεις της από την Ελλάδα. Κατόπιν όμως της μεσολαβήσεως της Αμερικής, η Αγγλία ανέβαλεν ολίγον την εφαρμογήν της αποφάσεώς της αυτής. H βοήθεια που θα παράσχη η Αμερική προς την Ελλάδα θέλει συμβάλη αναμφιβόλως εις την ανόρθωσιν της οικονομίας της».

* Ο Φαλήχ Ρική Ατάη στην εφημερίδα «Ουλούς» την επομένη 3.4.1947 έγραφε: «Από της ημέρας της επιστροφής Του εις την Ελλάδα και εις εποχήν λίαν κρίσιμον και λεπτήν προσεπάθει αδιακόπως να εξασφαλίση την εσωτερική ενότητα έναντι του εξωτερικού κινδύνου. Οταν μετέβημεν εσχάτως εις τας Αθήνας, ησθάνθημεν ότι και η πλέον αδιάλλακτος αντιπολίτευσις υπεχώρει έμπροσθεν των υψηλών αρετών Εκείνου και εχαιρόμεθα. H μοίρα διά του ακαίρου θανάτου τον απέσπασε του έθνους Του. Το μόνον το οποίον έχει τις να σκεφθή σήμερον είναι μήπως ο αποχωρισμός ούτος επιδράση κακώς επί των γεγονότων της Ελλάδος διότι αρκετά έχει υποστή ήδη το φίλον έθνος. Πλησιάζει πλέον το τέρμα των από ετών υφισταμένων συμφορών. Ας ελπίσωμεν ότι η είδησις του θανάτου δεν θα χαλαρώση τον ζήλον των αγωνιζομένων υπέρ της εθνικής σωτηρίας αλλά τουναντίον θα αναπτερώση τας προσπαθείας των και θα τας ενισχύση».

* Ο N. Ναζίφ στην «Ικντάν Γκετζέ Ποστασί» στις 2.4.1947: «Καθ' ην στιγμήν ανακοινώ εις τους αναγνώστας μου τον θάνατον της A.M. του Βασιλέως των Ελλήνων Γεωργίου του B´ διαισθάνομαι με συγκίνησιν και τρόμον το βάθος και την έκτασιν της οδύνης και του πόνου που είμαι βέβαιος ότι αισθάνονται ούτοι. Ενας ακόμη από τους μεγάλους αρχηγούς Κράτους που κατόρθωσε να επιτύχη την ίδρυσιν αδελφικών δεσμών και εν μέρει να την πραγματοποιήση, δεσμών θερμής γειτονίας και αδελφοσύνης μεταξύ του Ελληνικού έθνους και του τουρκικού, αφού προηγουμένως επέτυχον ούτος κάτι άλλο, την τέλειαν εκκαθάρισιν όλων των πολιτικών ασυμφωνιών που υπήρχον μεταξύ της Τουρκίας και της Ελλάδος,επέρχεται και περνά στην ιστορία».

* H «Σον Σαάτ» στις 4.4.1947 δημοσίευσε σχόλιο του Μουαρέτ Φεϊζή Τογκάη με τίτλο «Ο θάνατος Γεωργίου B´ και η πολιτική κατάστασις» όπου έγραφε: «Ο Βασιλεύς της φίλης Ελλάδος Γεώργιος ο B´ απέθανεν όλως αιφνιδίως. Το λυπηρόν αυτό γεγονός καθ' ον τρόπον προυκάλεσε βαθείαν λύπην εις τας φίλας χώρας της Ελλάδος και ιδίως εις την Τουρκίαν. Το γεγονός τούτο προκαλεί ταυτοχρόνως και από πολιτικής απόψεως και από της πλευράς της ειρήνης και τάξεως του κόσμου μεγάλας ανησυχίας διότι ο Γεώργιος ο B´ δεν περιωρίσθη να παραμείνη ο Βασιλεύς της ώρας του αλλά είχε τεθή επικεφαλής του Ελληνικού Κράτους τόσον διαρκούντος του πολέμου όσον και μετά τον πόλεμον ως μία εγγύησις ως είς μοναδικός συντελεστής των εναντίον της αναρχίας και του εμφύλιου σπαραγμού».

* H «Τανίν» της 2ας Απριλίου ανέφερε μεταξύ άλλων:

«Ο θάνατος της A.M. Γεωργίου του B´ του Βασιλέως της Ελλάδος προυκάλεσεν μεγάλην λύπην εις την χώραν μας. H A.M. ο Γεώργιος, τα τελευταία έτη της ζωής του, τα διήλθεν αγωνιζόμενος διά την απελευθέρωσιν της Ελλάδος και εργαζόμενος μετά την απελευθέρωσιν της χώρας του, όπως εμποδίση να αποκατασταθή η επιρροή του κομμουνισμού εν τη χώρα του. Κατ' αυτόν τον τρόπον ο Γεώργιος ο B´ εις την υπόθεσιν της παρεμποδίσεως όπως η χώρα του πέση εις τας αγκαλάς του Ερυθρού Φασισμού, έχει προσφέρει μίαν των πλέον μεγάλων υπηρεσιών. Συλλυπούμεθα το φίλον Ελληνικόν έθνος διά την οδυνηράν αυτήν απώλειάν του και εις την A.M. τον νέον Βασιλέα Παύλον τον A´ υποβάλλομεν τας καλλιτέρας μας ευχάς». (πρέσβης Π. Σκέφερις από Άγκυρα, A.Π. 1119. 5.4.1947).

*H κυρία Φωτεινή Τομαή ειναι   ιστορικός, πρεσβευτής σύμβουλος Α’ στο υπουργείο Εξωτερικών.