ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΜΠΑΣΔΕΚΗ: ΜΙΑ ΞΕΧΑΣΜΕΝΗ ΗΡΩΙΔΑ ΤΟΥ ΠΗΛΙΟΥ

*Η Μαργαρίτα Μπασδέκη, σε φωτογραφία στο Εθνικό Ημερολόγιο του Σκόκου, το 1897.

*Πέθανε παράλυτη,

Ζώντας με ένα βοήθημα

τριάντα δραχμών.

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

Η επανάσταση του Πηλίου, ήταν μια ακόμη απόπειρα των αλύτρωτων Ελλήνων, να απελευθερωθούν από τον Τουρκικό ζυγό.

Όταν ξέσπασε ο ρωσοτουρκικός πόλεμος τον Απρίλιο του 1877, πολλοί πίστεψαν, πως ήρθε η πολυπόθητη στιγμή της απελευθέρωσης. Έτσι, άρχισαν να σχηματίζονται από τους κατοίκους του Πηλίου, αλλά και εθελοντές που έρχονταν από την κυρίως Ελλάδα (της Μελούνας τότε…) ένοπλα σώματα.


          Η ελληνική κυβέρνηση παρά τις ρωσικές προτροπές να κινηθεί κατά της Τουρκίας, εμφανίζονταν διστακτική. Στις 11 Ιανουαρίου 1878 σχηματίσθηκε κυβέρνηση υπό τον Αλέξανδρο Κουμουνδούρο, ο οποίος λόγω των πιέσεων, έδωσε τελικά εντολή στον στρατηγό Σκαρλάτο  Σούτσο να κινήσει στρατεύματα από τη Λαμία στο τουρκικό έδαφος, χωρίς όμως να κηρύξει πόλεμο κατά την Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αυτό όμως συνέβη, όταν ο ρωσοτουρκικός πόλεμος έβαινε προς το τέλος του, με τους Ρώσους να προελαύνουν νικηφόρα και να σταματούν στον Άγιο Στέφανο, δηλαδή στο πρόθυρα της Κωνσταντινούπολης, όπου υπεγράφη η ομώνυμη συνθήκη.

Η λήξη του ρωσοτουρκικού πολέμου,  έδινε την ευκαιρία στην Τουρκία να μεταφέρει στρατεύματα σε άλλες περιοχές, όπου επικρατούσε επαναστατικός αναβρασμός. Έτσι υποδείχθηκε στην Ελλάδα κυρίως από τους Άγγλους, να αποσύρει τα στρατεύματά της.

*Ο Καπετάν Γαρέφης

          Στο Πήλιο, οι προετοιμασίες για απελευθερωτικό ξεσηκωμό, είχαν ήδη αρχίσει από το 1876. Στις 15 Ιανουαρίου 1878 τη σημαία της επανάστασης σήκωσαν στο χωριό Άγιος Λαυρέντιος περίπου 40 πηλιορείτες οι οποίοι συνέστησαν την Προσωρινή Κυβέρνηση του Πηλίου με πρόεδρο το Ζήσιμο Μπασδέκη και μέλη τους Γαρέφη, Φυτάλη, Σακελλαρίδη, Βογιατζή, Σταμούλη, Νικολάου και Κοτζαμάνη. Λίγες μέρες αργότερα, στην Πορταριά 60 πηλιορείτες πρόκριτοι ορκίστηκαν να αγωνισθούν για την ανεξαρτησία της Θεσσαλίας και την ένωσή της με τη μητέρα Ελλάδα. Η νέα Προσωρινή Κυβέρνηση του Πηλίου, όρισε πρόεδρο τον Ιερώνυμο Κασσαβέτη και αντιπροέδρους τους Μπασδέκη και Σταμούλη. Οι επαναστάτες σύντομα άρχισαν να πολλαπλασιάζονται. Ακολούθησαν διάφορες μάχες με τους Τούρκους, αλλά και τρομερές σφαγές.

          Μέσα στα γεγονότα αυτά, εντάσσεται η ιστορία της ηρωίδας Μαργαρίτας Μπασδέκη. Μιας εικοσάχρονης άσημης χωριατοπούλας, που σήκωσε το ανάστημά της και με τις 

παροτρύνσεις της κερδήθηκε μια μάχη στην Μακρυνίτσα.

*Η Μαργαρίτα Μπασδέκη

          Η Μαργαρίτα ήταν 20 ετών όταν ξέσπασε η επανάσταση του Πηλίου. Βοηθούσε ένα σώμα εθελοντών φοιτητών στους οποίους μετέφερε τρόφιμα και  νερό και τους μοίραζε φυσίγγια.        

          Σε  μια μάχη εναντίον πολυάριθμων Τούρκων, τον Μάρτιο του 1878, σκοτώθηκε  ο αδελφός της και οι Έλληνες άρχισαν να υποχωρούν. Τότε πετάχτηκε η Μαργαρίτα, άρπαξε το τουφέκι του αδελφού της, χτύπησε κάτω το πόδι και φώναξε:    

-«Εγώ γυναίκα είμαι, αλλά θα κάτσω να πολεμήσω».     
 Όλοι έμειναν στις θέσεις τους, η μάχη συνεχίσθηκε και τελικά υποχώρησαν οι Τούρκοι.

Στη συνέχεια η Μαργαρίτα Μπασδέκη πήρε μέρος και σε άλλες μάχες, υπό τον θείο της Ζήσιμο Μπασδέκη.

          Η επανάσταση εκείνη είχε άδοξο τέλος και η ηρωίδα ξεχάσθηκε. Συνέχισε την φτωχική ζωή της στη Μακρυνίτσα. Δούλευε σαν υφάντρα. Δεν παντρεύτηκε ποτέ.    

Το 1905 όμως προσβλήθηκε από γενική παράλυση και από τότε την συντηρούσαν οι συγχωριανοί της.

Η περίπτωσή της έφτασε στη Βουλή πολύ αργά το 1911, όταν οι βουλευτές Λάρισας Ιωάννης Χρυσοβελόνης και Μιλτιάδης Μπουφίδης κατέθεσαν σχετική αναφορά για το δράμα της εγκαταλελειμμένης ηρωίδας.

*Η πόλη του Βόλου, τιμώντας τους μαχητές της μάχης της Μακρυνίτσας

Η αναφορά συζητήθηκε στις 22 Νοεμβρίου 1911 και επειδή η νομοθεσία δεν επέτρεπε χορήγηση προσωπικής σύνταξης, προτάθηκε να της χορηγείται μηνιαίο βοήθημα 30 δραχμών της εποχής εκείνης. Κατά τη συζήτηση της αναφοράς, οι δύο Θεσσαλοί βουλευτές ανέφεραν μεταξύ άλλων:

          ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΟΒΕΛΟΝΗΣ: Η Μαργαρίτα Μπασδέκη, η οποία σήμερον είναι γραία και ανάπηρος, προ τριακονταετίας παρέσχε τοιαύτας υπηρεσίας εις την Πατρίδα, αι οποίαι είναι βαρυσήμαντοι. Το βεβαιούσι τα πιστοποιητικά τα οποία προσάγει, από την προσωρινήν Κυβέρνησιν του Πηλίου του 1878 και το πιστοποιητικόν της τότε δημογεροντίας, ηδύνατο δε να λάβη και περισσοτέρας πληροφορίας η Κυβέρνησις παρά του συστρατιώτου  αυτής Φικιώρη*, του συναδέλφου μας, ο οποίος είδεν ότι πραγματικώς δια της απαραμίλλου ανδρείας αυτής της γυναικός, τότε νεαράς παρθένου ούσης, κατωρθώθη να κρατήσωσιν οι επαναστάται τας θέσεις αυτάς και επιφέρωσι τα μεγάλα εκείνα αποτελέσματα της 6^ης Φεβρουαρίου 1878, δια τα οποία ο τότε αείμνηστος Όγλ, Άγγλος ανταποκριτής των «Καιρών του Λονδίνου» προέβη εξ ενθουσιασμού να φιλήση την δεξιάν αυτής χείρα….

          ΜΙΛΤΙΑΔΗΣ ΜΠΟΥΦΙΔΗΣ: Θα απευθυνθώ κυριώτατα μεν προς τον κ. Υπουργόν των Εσωτερικών, αλλά θα επιστήσω ιδιαιτέρως την προσοχήν και του κ. Προέδρου της Κυβερνήσεως, αγωνιστού και γνωρίζοντος να εκτιμά τας των αγωνιστών υπηρεσίας. (Πρωθυπουργός τότε ήταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος).

*Χαρακτικό με το οποίο εξυμνείται ο ηρωισμός της Μαργαρίτας Μπασδέκη

          Στη  συνέχεια διάβασε πιστοποιητικό με περιγραφή για την συμμετοχή της Μαργαρίτας Μπασδέκη κατά την μάχη του Σαρακηνού, που είδε εκδώσει η Προσωρινή Κυβέρνηση του Πηλίου στις 29 Απριλίου 1878. Το υπογράφουν ο Ιερώνυμος Κασσαβέτης, ο Αργύριος Βογιατζής και ο αρχηγός Ζήσιμος Μπασδέκης.

          Διάβασε επίσης βεβαίωση της Δημογεροντίας της Μακρυνίτσας, που εκδόθηκε στις 15 Ιουνίου 1878. Την υπογράφουν οι δημογέροντες Δημήτριος Τζιτσιμίκης, Ν. Σ. Καραβάς, Παναγιώτης Καναβαργιώτης, Δ. Τρερούσας, Φίλιππας Σαρλής, Δ. Αγγελίδης

Η «Ακρόπολις» στο κύριο άρθρο της στις 23 Νοεμβρίου 1911 έγραφε: «Μαργαρίτα Μπασδέκη. Τι ήταν αυτή; Απλούστατα μια Μπουμπουλίνα της ξηράς. Και  μόλις σήμερα 55 ετών. Οι πολεμικοί της άθλοι ευρίσκονται εις την επανάστασιν της Μακρυνίτσας του 1878, ενώ το 1911 ευρίσκει την θαυμαστήν ηρωίδα παντέρημην, παράλυτον, στερουμένην μιας γουλιάς νερού».

*Η κηδεία του Κάρολου Όγλ στην Αθήνα

Την ίδια περίπου εποχή, βρήκε τραγικό θάνατο στην περιοχή της Μακρυνίτσας και ο Άγγλος ανταποκριτής των "Τάίμς" του Λονδίνου Κάρολος Όγλ**.  Ο φιλέλληνας δημοσιογράφος, δολοφονήθηκε από τους Τούρκους στη μάχη της Μακρυνίτσας, στις αρχές Φεβρουαρίου 1878. Ήταν τότε 25 ετών. Η σορός του μεταφέρθηκε και ενταφιάσθηκε στην Αθήνα.

*Ο Θεσσαλός λόγιος Γεώργιος Αδρακτάς

Όταν μετά την αποτυχημένη επανάσταση του Πηλίου απελευθερώθηκε η Θεσσαλία το 1881, ο βασιλεύς Γεώργιος Α΄ επισκέφθηκε το Βόλο. Τότε η Μαργαρίτα Μπασδέκη παρέδωσε στον βασιλέα τη σημαία της επανάστασης διάτρητη από τις εχθρικές σφαίρες. 

*Δημοσίευση της εφημερίδας των Αθηνών "ΕΘΝΙΚΟΝ ΠΝΕΥΜΑ" 
της Δευτέρας 9-11-1881. 
Αναφέρεται στους εορτασμούς για την απελευθέρωση του Βόλου, 
όπου συμμετείχε και η Μαργαρίτα Μπασδέκη, "λυσίκομος"
 κατά την περιγραφή της εφημερίδας.
Είχε την καλοσύνη να μου στείλει το απόκομμα ο αναγνώστης του ιστολογίου 
κ. Άρης Παπαδόπουλος από τα Άνω Λεχώνια Μαγνησίας

Ο Θεσσαλός λογοτέχνης Γεώργιος Αδρακτάς είχε γράψει χαρακτηριστικά: «Ο βασιλεύς έμεινε άναυδος και σαστισμένος με την Μαργαρίτα, και του εφαίνετο μάλλον υπερφυσικό όν, ως Νηρηίς, ως Αμαζών του αρχαίου κόσμου. Και αργότερα όταν την συνήντησα ύστερα από 20 χρόνια σε ηλικία 40 ετών, είδα μια ποιμενίδα με αρρενωπή όψη, ατημέλητη…».

Η λαϊκή μούσα τραγούδησε τον ηρωισμό της Μπασδέκη:

«Εβγάτε Τούρκοι Λαρ’σινοί κι αγάδες απ’ το Κάστρο

να ιδήτε εδώ τον πόλεμο που κάνουν οι ραγιάδες

Να διήτε και τη Χρόναινα, τη νύφη τού Κατσούρα,

να διήτε τη Σουίπαινα με τα ογδόντα χρόνια

Να διήτε τη Μαλιούφαινα ( Μπασδέκη ),

κορίτσι στον ανθό του

με το δεξί να ντουφεκά, με το ζερβί να κόβει».

Η Σουίπαινα και η Παπαθανάσενα Μητριάνα ήταν άλλες δύο γυναίκες που διακρίθηκαν στη μάχη της Μακρυνίτσας.

Ένα άλλο τραγούδι που χορεύεται και ως τσάμικο, λέει:

«Στις Μακρυνίτσας το παζάρι

Μαργαρίτα παλληκάρι

κει που άλλοι ΄ναι μαζουμένοι

Μαργαρίτα παινεμένη

Ούλοι οι καπετανέοι

στα ολόχρυσα ντυμένοι

κι στ΄ασήμια αρματουμένοι».

          Η Μαργαρίτα Μπασδέκη, πέθανε λησμονημένη το 1928 σε ηλικία 70 ετών.

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

*Πρόκειται για τον δικηγόρο Φικιώρη Γεώργιο, πολιτικό από τη Λακωνία, ο οποίος είχε εκλεγεί βουλευτής  Λακεδαίμονος το 1899, το 1902, το 1905, και Λακωνίας το 1910, το 1911, το 1912 και το 1915. Στην κυβέρνηση Στέφανου Δραγούμη το 1910 είχε διατελέσει υπουργός Δικαιοσύνης.

** Λεπτομέρειες για το θάνατο του Κάρολου Όγλ, βλέπε στο http://sitalkisking.blogspot.com/2011/10/blogpost_19.html#more