http://www.tovima.gr/world/article/?aid=408087
*Αντνάν Μεντέρες και Τζελάλ Μπαγιάρ. Στιγμιότυπο από τη δίκη τους
*Σήµερα ο Ερντογάν φιλοδοξεί
να καταστήσει τη χώρα του υπερδύναµη.
Ωστόσο πέντε δεκαετίες πριν
ο τότε πρωθυπουργός Μεντερές
πλήρωσε µε απαγχονισµό την αποτυχία
της οικονοµικής πολιτικής της κυβέρνησής του
Της κ. Φωτεινής Τομαή*
Οι τελευταιες εθνικές εκλογές στην τουρκία, οι οποίες ανέδειξαν τον πρωθυπουργό ερντογάν και το κόµµα του θριαµβευτικά νικητές κατά τρίτη συνεχή θητεία, αποτελούν αναµφίβολα παράγοντα σταθερότητας τόσο στο εσωτερικό της χώρας όσο και στην ευρύτερη περιοχή, επηρεάζοντας θετικά και τις σχέσεις της µε την ελλάδα. ςήµερα θα παρακολουθήσουµε τα δεινά της γείτονος πέντε δεκαετίες πριν, όταν η κυβέρνηση Μεντερές, εξαιτίας της αποτυχίας τής οικονοµικής της πολιτικής, οδήγησε την Τουρκία στον αναπόφευκτο εξωτερικό δανεισµό και τον ίδιον τον τότε πρωθυπουργό και τους συνεργάτες του στην περίφηµη δίκη της Πλάτης και, εν τέλει, στον απαγχονισµό του µε αφορµή τον δυσµενή για τη χώρα απόηχο που είχαν τα θλιβερά γεγονότα του 1955, µε το πογκρόµ κατά του ελληνικού στοιχείου σε Κωνσταντινούπολη και Σµύρνη.
Μαζί µε τον Μεντερές οδηγήθηκαν στην αγχόνη οι δύο υπουργοί της κυβέρνησής του Φατίν Ζορλού και Χασάν Πολατκάν, Εξωτερικών και Οικονοµικών αντιστοίχως.
*Ο Μεντερές στην αγχόνη
Η αποτυχία της κυβέρνησης Μεντερές τόσο στον οικονοµικό τοµέα όσο και στην αντιµετώπιση ζητηµάτων που είχαν να κάνουν µε την εσωτερική ασφάλεια και τη δηµόσια τάξη οδήγησε στηνανατροπή της από αναίµακτο πραξικόπηµα τις πρώτες πρωινές ώρες της 27ης Μαΐου του 1960 από τον µέχρι πρότινος αρχηγό του Στρατού στρατηγό Γκιουρσέλ, που σηµατοδότησε ουσιαστικά την πρώτη στρατιωτική επέµβαση στην κοινοβουλευτική ιστορία της γείτονος. Την εξουσία ανέλαβε µια Επιτροπή Εθνικής Ενότητας από 31 αξιωµατικούς, στρατηγούς και συνταγµατάρχες και την ίδια στιγµή σχηµατίσθηκε προσωρινή κυβέρνησηυπό τον Γκιουρσέλ µε τη συµµετοχή τεχνοκρατών και επιστηµόνων- στοιχείο που δυσαρέστησε αρκετούς πραξικοπηµατίες, τους σκληρότερους, µεταξύ αυτών και τον τουρκοκύπριο παντουρκιστή Τουρκές- που γρήγορα όµως αποµακρύνθηκαναπό την Εθνική Ενωση, µε την οποία ο Γκιουρσέλ προνοώνταςαντικατέστησε την Επιτροπή Εθνικής Ενότητας. Μια διορισµένη Συντακτική Συνέλευση ανέλαβε τον Ιανουάριο του 1961 τη σύνταξη νέου Συντάγµατος (ως τότε ίσχυε το Σύνταγµα του 1924 που έδινε ευρείες αρµοδιότητες στηνεκτελεστική εξουσία) και επετράπη η λειτουργία των κοµµάτων, εκτός του ∆ηµοκρατικού που είχε ιδρύσει οΜεντερές µαζί µε τον Μπαγιάρ,τον Κιοπρουλού και τον Κοραλτάν,οι δύο πρώτοι εκ των οποίων καταδικάστηκαν µε θανατική ποινή.
Είναι η εποχήπου αναδύονται στο πολιτικό στερέωµα της Τουρκίας νεότερα στελέχη, όπως ο 40χρονος µηχανικός Σουλεϊµάν Ντεµιρέλ και ο κεντροαριστερών αποκλίσεωνΜπουλέντ Ετζεβίτ
Είναι η εποχήπου αναδύονται στο πολιτικό στερέωµα της Τουρκίας νεότερα στελέχη, όπως ο 40χρονος µηχανικός Σουλεϊµάν Ντεµιρέλ και ο κεντροαριστερών αποκλίσεωνΜπουλέντ Ετζεβίτ
*Ο στρατηγός Γκιουρσέλ
(Λαϊκό Κόµµα). Σε ένα εξαιρετικά ρευστό και ασταθές πολιτικό περιβάλλον, η επιδείνωση της οικονοµικής κατάστασης καιη ραγδαία άνοδος του πληθωρισµού, που χτυπούσε σκληρά τη δηµοσιοϋπαλληλική τάξη αλλά και τον Στρατό, ανέβαζαν τη γενική δυσφορία ξεσηκώνοντας τον λαό σε αλυσιδωτές εκδηλώσεις διαµαρτυρίας. Αλλη οδός δεν διεφαίνετο, παρά η λύση διά του εξωτερικού δανεισµού.
Πρώτη οικειοθελώς µε χαµηλότοκα δάνεια µακράς διαρκείας έσπευσε η Μόσχα διά του πρεσβευτή τηςστην Αγκυρα Ριζόφ, που όπως δηµοσίευε η εφηµερίδα «Το Βήµα» (φύλλο 30, ∆εκέµβριος 1961) είχε υπηρετήσει και επί Κεµάλ Ατατούρκ στην ίδια πρεσβεία. Οι όροι όµως που έθετε η Μόσχα, µεταξύ των οποίων και «η κατάργησις των επί του εδάφους (της Τουρκίας) αµερικανικών βάσεων εκτοξεύσεως πυραύλων », καθιστούσαν αυτόχρηµα απορριπτέα τη ρωσική πρωτοβουλία. Οι δυτικοί σύµµαχοι, που τόσοείχε ανάγκη η Τουρκία στην αντιµετώπιση της ρωσικής απειλής σε ολόκληρη τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέµου, ήταν η µοναδικήοδός σωτηρίας. Σε βοήθειά της έσπευσαν τόσο οι ΗΠΑ όσο και το Development Loan Fund (DLF), το ∆ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο και ο ΟΕΟΣ.
Απασες οι συµφωνίες υπεγράφησαν µέσα στον ίδιο µήνα,τον Ιανουάριο του 1961,µε διαφορά µόλις µερικών ηµερών. Συγκεκριµένα, έπειτααπό κύκλο διαβουλεύσεων µέσα στον ∆εκέµβριο του 1960, το ∆ΝΤ ανακοίνωνε, αρχοµένου του Ιανουαρίου 1961, επισήµως ότι «απεφάσισε την χορήγησιν πιστώσεως 37,5 εκατ. δολλαρίων ειςτην Τουρκίαν, ο δε ΟΕΟΣ την χορήγησιν ετέρας τοιαύτης ύψους 50 εκατ. δολλαρίων», όπως ανέφερε µε ηµεροµηνία 2 Ιανουαρίου 1961 ο έλληνας πρέσβης στην Αγκυρα Λ. Μάτσας. Στο ίδιο έγγραφο (ΑΠ 7) ο έµπειρος διπλωµάτης σηµείωνε τα εξής, που συγκρινόµενα µε τα καθ’ ηµάς οδηγούν σε εύλογασυµπεράσµατα: «Υπό τας παρούσας συνθήκας δέον να αναµένηται ότι η κατάστασις αύτη, της δι’ έξωθεν βοηθείας δηλαδή συγκρατήσεως τηςτουρκικής οικονοµίας, αποτελεί ανάγκην ήτις επί σειράν ετών σταθερώς θα παρουσιάζεται. Αν δεν επέλθη ριζική τις µεταβολή εις την δοµήν τηςτουρκικής οικονοµίας, διά της βελτιώσεωςτου εµπορικού ισοζυγίου και της αυξήσεως των αδήλων πόρων, η χώρα θα ευρίσκεται µονίµως εις χρεωστικήν θέσιν από πλευράς ισοζυγίου πληρωµών. ∆ιά να επέλθηόµως η µεταβολή αύτη, χρειάζεται κατά πρώτον λόγον προγραµµατισµός και ενσυνεχεία αύξησις του ύψους των παραγωγικών επενδύσεων...». Η βοήθειατου ∆ΝΤ προς την Τουρκία, σύµφωνα µε εµπιστευτικό έγγραφο της ελληνικής πρεσβείας της Ουάσιγκτον, ανήρχετο σε 37,5 εκατ. δολάρια «υπό µορφήν STAND-BY, εν γνώσει της παραλλήλου προς την Τουρκίαν ενισχύσεως εκ µέρουςτου ΟργανισµούΕυρωπαϊκής Οικονοµικής Συνεργασίας (ΟΕΟΣ)διά ποσόν 50 εκατ. δολλαρίων», ποσό που σύµφωνα µε το ίδιο έγγραφο «εν τη πραγµατικότητι δεν υπερβαίνει τα 28,5 εκατ. δολλάρια διότι περιλαµβάνει ανανέωσιν των ήδη οφειλοµένων προς τον ΟΕΟΣ εκ µέρους της Τουρκίας 21,5 εκατ. δολλαρίων» (ΑΠ 642/∆ΝΤ, Κ.Π. Καρανίκας). Συνηµµένηστο ανωτέρω έγγραφο ήταν και η εµπιστευτική 15σέλιδη έκθεση «υπό µορφήν συστάσεων» του Συµβουλίου Εκτελεστικών∆ιευθυντών του ∆ΝΤ προς την Τουρκία που, πλην άλλων, υπεδείκνυε ότι η επιβολή φόρων έπρεπε να ήταν τέτοια που δεν θα έπληττε την παραγωγική διαδικασία αλλά αντίθετα θα ενίσχυε τους ρυθµούς ανάπτυξης της οικονοµίας της χώρας!
Τέλος, ένα έγγραφο του τότε γενικού προξένου στην Κωνσταντινούπολη Ι. Α. ∆ρακούλη και ένα κρυπτοτηλεγράφηµα του Βύρωνα Θεοδωρόπουλου από τηνΑγκυρα ποιούν ιδιαίτερη εντύπωση. Το πρώτο µε ηµεροµηνία 14 Ιουνίου 1961 έκανε λόγο για ζοφερές συνθήκες, οπισθοδροµικότητα, χαµηλό βιοτικό επίπεδο, εξάρθρωση της διοικητικής µηχανής και «πόθον διά δικαιοσύνην» που προκαλούσε την οργή του λαού (ΕΠ 1190), ενώ το δεύτερο αναφερόταν σε επίθεση «σειράς βουλευτών εν τη Συντακτική Συνελεύσει κατά νέων φορολογικών µέτρων» βάσει των οποίων... για πρώτη φορά (!) υποχρεώνονταν«άπαντες οι πολίται όπως υποβάλουν δήλωσιν περιουσιών και εισοδηµάτων των»...
Πρώτη οικειοθελώς µε χαµηλότοκα δάνεια µακράς διαρκείας έσπευσε η Μόσχα διά του πρεσβευτή τηςστην Αγκυρα Ριζόφ, που όπως δηµοσίευε η εφηµερίδα «Το Βήµα» (φύλλο 30, ∆εκέµβριος 1961) είχε υπηρετήσει και επί Κεµάλ Ατατούρκ στην ίδια πρεσβεία. Οι όροι όµως που έθετε η Μόσχα, µεταξύ των οποίων και «η κατάργησις των επί του εδάφους (της Τουρκίας) αµερικανικών βάσεων εκτοξεύσεως πυραύλων », καθιστούσαν αυτόχρηµα απορριπτέα τη ρωσική πρωτοβουλία. Οι δυτικοί σύµµαχοι, που τόσοείχε ανάγκη η Τουρκία στην αντιµετώπιση της ρωσικής απειλής σε ολόκληρη τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέµου, ήταν η µοναδικήοδός σωτηρίας. Σε βοήθειά της έσπευσαν τόσο οι ΗΠΑ όσο και το Development Loan Fund (DLF), το ∆ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο και ο ΟΕΟΣ.
Απασες οι συµφωνίες υπεγράφησαν µέσα στον ίδιο µήνα,τον Ιανουάριο του 1961,µε διαφορά µόλις µερικών ηµερών. Συγκεκριµένα, έπειτααπό κύκλο διαβουλεύσεων µέσα στον ∆εκέµβριο του 1960, το ∆ΝΤ ανακοίνωνε, αρχοµένου του Ιανουαρίου 1961, επισήµως ότι «απεφάσισε την χορήγησιν πιστώσεως 37,5 εκατ. δολλαρίων ειςτην Τουρκίαν, ο δε ΟΕΟΣ την χορήγησιν ετέρας τοιαύτης ύψους 50 εκατ. δολλαρίων», όπως ανέφερε µε ηµεροµηνία 2 Ιανουαρίου 1961 ο έλληνας πρέσβης στην Αγκυρα Λ. Μάτσας. Στο ίδιο έγγραφο (ΑΠ 7) ο έµπειρος διπλωµάτης σηµείωνε τα εξής, που συγκρινόµενα µε τα καθ’ ηµάς οδηγούν σε εύλογασυµπεράσµατα: «Υπό τας παρούσας συνθήκας δέον να αναµένηται ότι η κατάστασις αύτη, της δι’ έξωθεν βοηθείας δηλαδή συγκρατήσεως τηςτουρκικής οικονοµίας, αποτελεί ανάγκην ήτις επί σειράν ετών σταθερώς θα παρουσιάζεται. Αν δεν επέλθη ριζική τις µεταβολή εις την δοµήν τηςτουρκικής οικονοµίας, διά της βελτιώσεωςτου εµπορικού ισοζυγίου και της αυξήσεως των αδήλων πόρων, η χώρα θα ευρίσκεται µονίµως εις χρεωστικήν θέσιν από πλευράς ισοζυγίου πληρωµών. ∆ιά να επέλθηόµως η µεταβολή αύτη, χρειάζεται κατά πρώτον λόγον προγραµµατισµός και ενσυνεχεία αύξησις του ύψους των παραγωγικών επενδύσεων...». Η βοήθειατου ∆ΝΤ προς την Τουρκία, σύµφωνα µε εµπιστευτικό έγγραφο της ελληνικής πρεσβείας της Ουάσιγκτον, ανήρχετο σε 37,5 εκατ. δολάρια «υπό µορφήν STAND-BY, εν γνώσει της παραλλήλου προς την Τουρκίαν ενισχύσεως εκ µέρουςτου ΟργανισµούΕυρωπαϊκής Οικονοµικής Συνεργασίας (ΟΕΟΣ)διά ποσόν 50 εκατ. δολλαρίων», ποσό που σύµφωνα µε το ίδιο έγγραφο «εν τη πραγµατικότητι δεν υπερβαίνει τα 28,5 εκατ. δολλάρια διότι περιλαµβάνει ανανέωσιν των ήδη οφειλοµένων προς τον ΟΕΟΣ εκ µέρους της Τουρκίας 21,5 εκατ. δολλαρίων» (ΑΠ 642/∆ΝΤ, Κ.Π. Καρανίκας). Συνηµµένηστο ανωτέρω έγγραφο ήταν και η εµπιστευτική 15σέλιδη έκθεση «υπό µορφήν συστάσεων» του Συµβουλίου Εκτελεστικών∆ιευθυντών του ∆ΝΤ προς την Τουρκία που, πλην άλλων, υπεδείκνυε ότι η επιβολή φόρων έπρεπε να ήταν τέτοια που δεν θα έπληττε την παραγωγική διαδικασία αλλά αντίθετα θα ενίσχυε τους ρυθµούς ανάπτυξης της οικονοµίας της χώρας!
Τέλος, ένα έγγραφο του τότε γενικού προξένου στην Κωνσταντινούπολη Ι. Α. ∆ρακούλη και ένα κρυπτοτηλεγράφηµα του Βύρωνα Θεοδωρόπουλου από τηνΑγκυρα ποιούν ιδιαίτερη εντύπωση. Το πρώτο µε ηµεροµηνία 14 Ιουνίου 1961 έκανε λόγο για ζοφερές συνθήκες, οπισθοδροµικότητα, χαµηλό βιοτικό επίπεδο, εξάρθρωση της διοικητικής µηχανής και «πόθον διά δικαιοσύνην» που προκαλούσε την οργή του λαού (ΕΠ 1190), ενώ το δεύτερο αναφερόταν σε επίθεση «σειράς βουλευτών εν τη Συντακτική Συνελεύσει κατά νέων φορολογικών µέτρων» βάσει των οποίων... για πρώτη φορά (!) υποχρεώνονταν«άπαντες οι πολίται όπως υποβάλουν δήλωσιν περιουσιών και εισοδηµάτων των»...
Η Γερµανία επιβραβεύει τη συνεργάτιδα των ναζιστών
Με το ζήτημα των πολεμικών αποζημιώσεων ανοιχτό ακόμα για τη χώρα μας, προκαλεί αλγεινή εντύπωση η απαίτηση της Τουρκίας για καταβολή εκ μέρους της Γερμανίας αποζημίωσης 200 εκατ. δολαρίων «διά τας ζημίας τας οποίας υπέστησαν οι διαμένοντες εν Γερμανία Τούρκοι». Με δεδομένο, και ιστορικά τεκμηριωμένο, το οικονομικό όφελος της ουδέτερης στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο Τουρκίας, η οποία προμήθευε τον Αξονα με χρώμιο και πρώτες ύλες κατά των Συμμάχων, ενώ την ίδια περίοδο σύμφωνα με έρευνα του «Ειδικού Γραφείου» του Στέιτ Ντιπάρτμεντ υπερδιπλασίασε το εθνικό της απόθεμα σε χρυσό από δοσοληψίες της με τη ναζιστική Γερμανία, ευλόγως οδηγεί τον συντάκτη του εν λόγω άρθρου της εφημερίδας «Καθημερινή» (φύλλο 10 Ιουλίου 1961) στο ερώτημα: «Πόσοι ήταν οι Τούρκοι και ποία περιουσιακά στοιχεία κατείχον, ώστε η Τουρκία να ζητή ως αποζημίωσιν ποσόν εννεαπλάσιον του χορηγηθέντος εις ημάς διά την αποζημίωσιν των θυμάτων του Ναζισμού;». Η κυρία Φωτεινή Τομαή είναι ιστορικός, πρεσβευτής σύμβουλος Α΄ στο υπουργείο Εξωτερικών.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου