ΝΕΩΤΕΡΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ: Α΄ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ 1912-1913 ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

*Ο Βασιλεύς Γεώργιος Α΄ και ο Διάδοχος Κωνσταντίνος, εισέρχονται στην Θεσσαλονίκη

Του Απόστολου Τσομπάνη-Νότιου*

Κάθε χρόνο αυτές τις μέρες πόλεις της Βόρειας Ελλάδας γιορτάζουνε την απελευθέρωσή τους από τον Τουρκικό ζυγό και την ενσωμάτωσή τους στη Μητέρα Πατρίδα. Κορωνίδα των εορταστικών εκδηλώσεων είναι η μεγάλη στρατιωτική παρέλαση που πραγματοποιείται κάθε χρόνο στις 28 Οκτωβρίου στη Θεσσαλονίκη με αφορμή την τριπλή εορτή, του πολιούχου και της απελευθέρωσης πόλης, καθώς επίσης και της επετείου του «ΟΧΙ» του 1940.

Σε αυτό το άρθρο θα παρουσιαστεί η χρονολογική πορεία του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου αλλά και η σημασία που έχει για την Ελλάδα.

Από την έναρξη του 20^ου αιώνα σημειώνονται μεγάλες αλλαγές σε πολιτικό επίπεδο τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Οθωμανική Αυτοκρατορία (η Τουρκική Δημοκρατία ιδρύθηκε στις 29/10/1923). Στην Ελλάδα, το 1909 μετά την επιτυχία του Κινήματος στο Γουδί αναλαμβάνει τη διακυβέρνηση της χώρας ένας πολιτικός που είχε διακριθεί στους αγώνες για την απελευθέρωση της ιδιαίτερης πατρίδας του, της Κρήτης, ο Ελευθέριος Βενιζέλος.

*Ο Ελευθέριος Βενιζέλος

Ο Βενιζέλος ιδρύει το Κόμμα των Φιλελευθέρων και θριαμβεύει στις βουλευτικές εκλογές του 1910. Κύριοι άξονες της πολιτικής του είναι οι αλλαγές στο δημόσιο τομέα, στο Σύνταγμα και στον στρατό. Ιδιαίτερη έμφαση έδωσε στις αλλαγές στο στρατό διότι έτσι θα μπορούσε να υλοποιηθεί το όραμα της Μεγάλης Ιδέας.

*Το κίνημα των Νεοτούρκων, που εξαπάτησε

τις άλλες εθνότητες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας

Στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, το 1908 ξεσπά το Κίνημα των Νεότουρκων. Πρόκειται για την έως τότε αντιπολιτευόμενη ομάδα της Υψηλής Πύλης. Η πλειονότητα των Νεότουρκων ήταν Οθωμανοί Μουσουλμάνοι, αλλά υπήρχαν και Χριστιανοί και Εβραίοι. Το σύνθημά τους ήταν «Ελευθερία και Σύνταγμα». Υπόσχονταν ισονομία, ισοπολιτεία, και ισότιμη εκπροσώπηση όλων των εθνοτικών ομάδων στην Οθωμανική Συνέλευση. Το Κίνημα των Νεότουρκων τελικά καταφέρνει να επικρατήσει. Παρόλα αυτά, δε κράτησε καμμία από τις υποσχέσεις που έδωσε στις υπόλοιπες εθνοτικές ομάδες.

Τα νεοϊδρυθέντα Βαλκανικά κράτη της Ελλάδας, της Σερβίας, της Βουλγαρίας και του Μαυροβουνίου ανησυχούνε για την τύχη των ομοεθνών τους που κατοικούνε στα Οθωμανικά εδάφη και αποφασίζουν να δράσουν. Το Μάρτιο του 1912 υπογράφεται στη Σόφια συνθήκη συμμαχίας μεταξύ Βουλγαρίας-Σερβίας. Δύο μήνες αργότερα, στις 29/05/1912, υπογράφεται συνθήκη συμμαχίας μεταξύ Ελλάδας-Βουλγαρίας. Λίγες μέρες πριν τη κήρυξη του πολέμου υπογράφεται στρατιωτική σύμβαση μεταξύ Ελλάδας- Σερβίας- Μαυροβουνίου- Βουλγαρίας. Έτσι, τα τέσσερα βαλκανικά κράτη ενώνονται για να πολεμήσουν τον κοινό εχθρό, την Οθωμανική Αυτοκρατορία.

*Ο Διάδοχος Κωνσταντίνος

Στις 5 Οκτωβρίου 1912 τα τέσσερα βαλκανικά κράτη κηρύσουν τον πόλεμο εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο Ελληνικός στρατός χωρίζεται σε δύο μεγάλες ομάδες. Στην πρώτη ομάδα, στη Στρατιά Θεσσαλίας, αναλαμβάνει διοικητής ο Διάδοχος Κωνσταντίνος. Στη δεύτερη ομάδα, στη Στρατιά Ηπείρου, αναλαμβάνει διοικητής ο Στρατηγός Σαπουντζάκης. Η Στρατιά Θεσσαλίας επιτυγχάνει σημαντικές νίκες στο πεδίο της μάχης. Μετά τη μάχη του Σαρανταπόρου (9/10/1912) ο δρόμος για την απελευθέρωση της Μακεδονίας είναι ανοιχτός.

Στις 20 Οκτωβρίου 1912 ο Ελληνικός στρατός πετυχαίνει μία σημαντική νίκη εναντίον του Οθωμανικού στρατού στα Γιαννιτσά. Μετά τη νίκη του Ελληνικού στρατού σε αυτή τη μάχη ο δρόμος για τη Θεσσαλονίκη ήταν πλέον ανοιχτός και ο μόνος αντίπαλος ήταν πλέον ο χρόνος.

Ο Διάδοχος Κωνσταντίνος επιθυμούσε να κατευθυνθεί η Στρατιά βόρεια, στο Μοναστήρι. Αντιθέτως, ο Βενιζέλος διέταξε τον Κωνσταντίνο να κινηθεί ανατολικά, στη Θεσσαλονίκ Ο Αρχηγός του Οθωμανικού Στρατού Θεσσαλονίκης, Χασάν Ταξίν Πασας, γνωρίζοντας ότι δε μπορούσε να φέρει αντίσταση και μη επιθυμώντας να χυθεί άσκοπα αίμα ξεκινάει διαπραγματεύσεις για την παράδοση της πόλης με το Ελληνικό Στρατηγείο, που ήταν εγκατεστημένο στο χωριό Τοψίν (σημερινή Γέφυρα).

*Λαϊκή λιθογραφία, με τον Ταχσίν Πασά να παραδίδει τη Θεσσαλονίκη

στον Διάδοχο Κωνσταντίνο

Τελικά, αποδέχεται τους όρους της παράδοσης που του προτείνει το Ελληνικό Στρατηγείο και υπογράφεται στο Κυβερνείο της Θεσσαλονίκης τη νύχτα της 26^ης προς 27^η Οκτωβρίου 1912 το Πρωτόκολλο παράδοσης της Θεσσαλονίκης στον Ελληνικό Στρατό. Λέγεται ότι κατόπιν αιτήματος του Συνταγματάρχη Ιωάννη Μεταξά, μετέπειτα δικτάτορα, και αποδοχής του Ταξίν Πασά ως ημερομηνία υπογραφής μπήκε η 26^η Οκτωβρίου 1912 για να μη μπορέσουν να εγείρουν αξιώσεις οι Βούλγαροι που ήταν έξω από τη Θεσσαλονίκη. Η παράδοση της πόλης έγινε επίσημα στο χωριό Τόψιν, στη βίλα Μοδιάνο, όπου ήταν εγκατεστημένο το Ελληνικό Στρατηγείο.

Ο Ελληνικός στρατός εισήλθε θριαμβευτής στην πόλη της Θεσσαλονίκης στις 27 Οκτωβρίου 1912 με επικεφαλής τον Διάδοχο Κωνσταντίνο. Δύο ημέρες αργότερα, στις 29 Οκτωβρίου 1912, έφτασε στη Θεσσαλονίκη ο Βασιλιάς Γεώργιος Α’, ο οποίος και εγκαταστάθηκε μόνιμα.

Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, ο Κωνσταντίνος αναλαμβάνει Διοικητής της Στρατιάς Ηπείρου. Οι επιχειρήσεις στο μέτωπο της Ηπείρου είχαν μείνει καθηλωμένες στο Μπιζάνι, μία περιοχή έξω από τα Ιωάννινα. Το Μπιζάνι διέθετε ένα καλό οχυρωματικό δίκτυο και ήλεγχε την είσοδο της πόλης των Ιωαννίνων, κάτι που δυσχαίρενε τις επιχειρήσεις του Ελληνικού Στρατού.

*Δοξολογία στα Ιωάννινα για την απελευθέρωση

Μετά από επιτυχείς βομβαρδισμούς του Οθωμανικού πυροβολικού από το αντίστοιχο Ελληνικό, οι Οθωμανικές δυνάμεις του Μπιζανίου παραδίδονται και ο Εσάτ Πασάς των Ιωαννίνων παραδίδει την πόλη στον Ελληνικό στρατό στις 21 Φεβρουαρίου 1913.

Στο μέτωπο των θαλάσσιων συγκρούσεων, ο Ελληνικός στόλος με Αρχηγό τον Παύλο Κουντουριώτη καταφέρνει και επιτυγχάνει καίριες νίκες. Απελευθερώνει όλα τα νησιά του Βορειοανατολικού Αιγαίου και με τις νίκες που σημειώνει στις ναυμαχίες της Έλλης (3/12/1912) και της Λήμνου (5/1/1913) καταφέρνει να περιορίσει τον Οθωμανικό στόλο εντός των Στενών των Δαρδανελλίων. Με αυτές τις κινήσεις, το Αιγαίο καθίσταται πλέον Ελληνική θάλασσα και ο Τουρκικός στόλος δε τόλμησε να ξαναβγεί από τα Δαρδανέλλια, ως το 1974.

*Οι ναυμάχοι Βότσης και Κουντουριώτης

Βέβαια, αξίζει να αναφερθεί και μία παράτολμη, αλλά γενναία, κίνηση που έγινε από έαν Έλληνα υποπλοίαρχο, τον Νικόλαο Βότση. Ο Νικόλαος Βότσης ήταν Κυβερνήτης του τορπιλοβόλου 11 στον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο. Την νύχτα της 18^ης Οκτωβρίου 1912 το τορπιλοβόλο 11 εισέρχεται κρυφά στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης και τορπιλίζει το θωρηκτό του Οθωμανικού στόλου «Fetih Bülent». Αυτή η πράξη προκάλεσε φόβο στα μάτια του Οθωμανικού στρατιωτικού διοικητή της πόλης που αντιλήφθηκε ότι το τέλος της παρουσίας των Οθωμανών στη Θεσσαλονίκη ήταν κοντά.

Συνέπεια όλων αυτών των εξελίξεων στο θέρετρο των πολεμικών συγκρούσεων, υπογράφεται στο Λονδίνο στις 30 Μαΐου 1913 Συνθήκη Ειρήνης μεταξύ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των τεσσάρων σύμμαχων χωρών. Με αυτή τη Συνθήκη, η Οθωμανική Αυτοκρατορία χάνει όλα σχεδόν τα ευρωπαϊκά της εδάφη (έως τη γραμμή Αίνου-Μήδειας). Η Ελλάδα παίρνει την Κρήτη, τα νησιά του Αιγαίου, την Ήπειρο, τη Δυτική και την Κεντρική Μακεδονία.

Ο Α’ Βαλκανικός Πόλεμος αποτελεί ένα ιστορικό σημείο αναφοράς για κάθε χώρα των Βαλκανίων. Η Ελλάδα καταφέρνει να διπλασιάσει τα εδάφη της και να απελευθερώσει όσο το δυνατόν περισσότερες περιοχές που κατοικούν Έλληνες. Επιπλέον, αρχίζει να εκπληρώνεται το όραμα της Μεγάλης Ιδέας, το οποίο θα ολοκληρωθεί με την Συνθήκη των Σεβρών (1920). Τέλος, καθίσταται μία υπολογίσιμη δύναμη στην περιοχή. Επίσης, το Αιγαίο Πέλαγος καθίσταται Ελληνικό χωρίς περιθώρια αμφισβήτησης.

Από την άλλη πλευρά, είναι το τέλος της Οθωμανικής κατοχής των Βαλκανίων και η αρχή μεγάλων αλλαγών που θα ολοκληρωθούν το 1922.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Hamit Bozarslan, Ιστορία της Σύγχρονης Τουρκίας– Από την επανάσταση των Νεότουρκων μέχρι σήμερα, εκδόσεις Σαββάλας, Αθήνα, 2008
Ιωάννης Σ. Κολιόπουλος, Η Ιστορία της Ελλάδος από το 1800, τ. Β’: Η διαμόρφωση και η άσκηση της εθνικής πολιτικής, εκδόσεις Βάνιας, Θεσσαλονίκη, 2002

*Απόστολος Τσομπάνης-Νότιος, Μεταπτυχιακός Φοιτητής ΠΜΣ «Σπουδές στις Γλώσσες και τον Πολιτισμό των χωρών της ΝΑ Ευρώπης», Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, Τμήμα Βαλκανικών Σπουδών, Φλώρινα.

ΑΛΛΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ