ΞΕΧΑΣΜΕΝΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ

*Παλαιός χάρτης της Θράκης

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

          Περιγραφές ορισμένων θρακικών μοναστηριών, παρατηρούνται στα έγγραφα περί Θράκης, που περιέχει ειδικος φάκελος της Βιβλιοθήκης της Βουλής. Φυσικά, μοναστήρια υπήρχαν περισσότερα, αλλά εδώ θα αναφερθούμε, μόνο στα μοναστήρια που περιλαμβάνονται στα συγκεκριμένα έγγραφα της Βιβλιοθήκης της Βουλής.

          Ένα από τα μοναστήρια που περιγράφονται, είναι βυζαντινό και βρίσκονταν στην περιοχή της Αίνου. Η περιγραφή περιλαμβάνεται σε έκθεση του Ν. Γ. Χατζόπουλου, που είναι γραμμένη στις Φέρρες στις 2 Μαΐου 1882 και αφορά περιγραφή των χωριών της Αίνου.

*Το μοναστήρι της Σκαλωτής σε φωτογραφία του Βυζαντινολόγου Λαμπάκη το 1902

ΑΜΥΓΔΑΛΙΑ: «Επί της αυτής γραμμής προς ανατολάς της Αίνου και μόλις απέχουσα του Μαΐστρου περί τα 20 λεπτά. Ελλ. οικογ. 90. Προς Βορράν του χωρίου Αμυγδαλιά και εις απόστασιν είκοσι λεπτών κείται η ιερά Σταυροπηγιακή Μονή της Υπεραγίας Θεοτόκου καλουμένη Σκαλωτή, επί υψηλού λόφου μαγευτικήν παρέχουσα θέαν. Εκείθεν φαίνεται ο υπερήφανος Άθως, αι νήσοι Λήμνος, Ίμβρος, Σαμοθράκη και Θάσσος και όλος ο Μέλας κόλπος. Η ιερά αύτη Μονή εκτίσθη υπό Αλεξίου Κομνηνού τω 1140 σωτηρίω έτει ήτοι προ 742 ετών. Το ιερόν τούτο σκήνωμα κτισμένος επί βράχου φαίνεται μακρόθεν μεγαλοπρεπές και επιβλητικόν, αναμιμνήσκον τω εμβριθή οδοιπόρω τους βυζαντινούς χρόνους. Η μονή αύτη έχει καλλιεργησίμους γαίας υπέρ τας τέσσαρας χιλιάδας στρέμματα. Εκ δεν των Σιγιλίων αυτής και των Αυτοκρατορικών Φιρμανίων δεικνύεται ότι είχεν άλλοτε ως ψώμισμα και το παρακείμενον χωρίον Αμυγδαλιά. Προ 25-30 ετών εμόναζον εν αυτή υπέρ τους 40 πατέρας, νυν όμως αριθμεί μόνον δύω. Χάριν εις την ευεργετικότητα και την ευθυδικίαν του νυν Πατριάρχου Ιωακείμ του Γ΄ η Μονή αύτη μετά της ετέρας Σταυροπηγιακής του Αγίου Αθανασίου (Τζαντήρι) επιστώθησαν δια μίαν πενταετίαν αντί του στρογγυλού ποσού των 800 λιρών, ενώ προ του 1873 επλήρωναν ετησίως ανά 150 γρ. λόγω… (μία λέξη δυσανάγνωστη) από δε του 1873 μέχρι του 1881 τριάκοντα λίρας αι δύω».

Μια άλλη εικόνα για το μοναστήρι του Αγίου Αθανασίου, μας δίνει ο Ν.Γ. Χατζόπουλος, περιγράφοντας το χωριό Αρβανίτες:

ΑΡΒΑΝΙΤΕΣ: «Χωρίον ελληνικόν κείμενον Βορειοδυτικώς του χωρίου Κεμερλή ούτινος απέχει μόλις 3/4 της ώρας. Εις τους πρόποδας του βουνού Τζαντήρι εισίν ευρείαι και καρποφόροι πεδιάδες. Έχει νυν μόλις 10-12 Ελλ. Οικογενείας και 15 Βουλγαρικάς αίτινες από του τμήματος Φερρών συνωκίσθησαν εν των χωρίω τούτω προ οκτώ ετών.

Άνω του χωρίου τούτου Νοτιοδυτικώς επί του βουνού Τζαντήρι κείται η ετέρα Σταυροπηγιακή Μονή, εν τω μέσω δάσους απεράντου. Αρχαία επίσης και αυτή ως η της Σκαλωτής, ης εχρησίμευε ως Μετόχιον δια την κτηνοτροφίαν».  

*Χάρτης με την περιοχή "Μουσταφά Πασά" από το blogspot Μαράσια Έβρου

          Σε ένα άλλο ανυπόγραφο και αχρονολόγητο χειρόγραφο που έχει σταλεί προς τον Φιλεκπαιδευτικό Σύλλογο Αδριανουπόλεως περιγράφεται ένα μοναστήρι που υπήρχε στην περιοχή του Μουσταφά Πάσα (περιοχή Σβίλεγκραντ σήμερα). Το εκπληκτικό είναι, ότι ουσιαστικά και με σημερινούς όρους, καταγγέλλεται… ιδιωτικοποίηση μοναστηριών!

          «Δύο δε ώρας μακράν του Μουσταφά Πασσά, υπάρχει Μοναστήριόν τι (ονόματι μόνον διότι στερείται μοναχών) καλούμενον Μοναστήριον της Λαμπούς και έχει περιουσίαν τινά, ήτις όμως κακή τη μοίρα περιήλθεν εις χείρας  κοσμικού τινός, όστις θεωρείται ήδη ιδιοκτήτης της, δίδων ετησίως ποσόν τι. Εξεταστέα η υπόθεσις».

          Σε ένα άλλο ανυπόγραφο και αχρονολόγητο χειρόγραφο, που αφορά το Μουσταφά Πασά γίνεται ξανά λόγος για το μοναστήρι της Λαμπούς.

«Εις την αυτήν περιφέρειαν- αναφέρεται- κείται Μοναστήριον (ονόματι, διότι δεν υπάρχουν εις αυτό μοναχοί) υπό την επωνυμίαν της Λαμπούς. Περί αυτού πράξις τις ευρίσκεται εν τινι κώδικι της κοινότητος ημών γενομένη περί το 1818 έτος ίνα δωθεί υπό την κατοχήν του Μοναστηρίου του Βατοπαιδίου, όπως φροντίσει την σύστασιν... (μια λέξη δυσανάγνωστη) σχολής όπως διδάσκονται οι παίδες των πλησιοχώρων εν οίς εισέτι υπάρχουσι και γραικικά άτινα εις αυτά εκσλαβισθήσονται δια την αμάθειαν, αλλ’ ουδέν εγένετο. Μετά δε το 1853 έτος ελήφθη φροντίς περί του εν λόγω Μοναστηρίου (ούτινος οι Κώδικες εις όλα τα έγγραφα εφυλάττοντο εις τα αρχεία της Δημογεροντίας) καταγραφείσης όλης της περιουσίας, ίνα τακτοποιηθεί η διαχείρισις των του Μοναστηρίου, αλλ’ η ραδιουργία του τότε επισκόπου επωφελουμένου κατέστρεψε τα του Μοναστηρίου. Περιελθούσα εις τινας κοσμικάς χείρας ως ανεξάρτητος λογίζεται την σήμερον δίδων ως εικός ετήσιό τι τω  κατά καιρούς Αδριανουπόλεως».

*Το Μοναστήρι της Λαμπούς σήμερα. Φωτογραφία Σταύρου Παπαθανάκη

Για το μοναστήρι της Λαμπούς, έχει γράψει ένα άρθρο στο περιοδικό «Εξώπολις» τεύχος 8-9, χειμώνας του 1997-98, ο Θεόδωρος Κυρκούδης, επισημαίνοντας, ότι πλήρη περιγραφή του έχει δημοσιεύσει στα «Θρακικά» του 1928 ο Γεώργιος Λαμπουσιάδης. Σήμερα, προσθέτει, χρησιμοποιείται  ως εκκλησία ενός μικρού βουλγαρικού οικισμού, που δημιουργήθηκε γύρω από το παλιό μοναστήρι και ονομάζεται Λαμπούχ. Επίσης κάνει γνωστό, στο ίδιο άρθρο, ότι ένα Ευαγγέλιο της μονής Λαμπούς του 1879 από το Τυπογραφείο «Φοίνιξ» της Βενετίας, βρίσκεται στον Κυπρίνο και μια εικόνα των Αγίων Αποστόλων, η οποία βρίσκεται στο χωριό της Ορεστιάδας Πλάτη.

          Στην προαναφερθείσα έκθεση με τον αυτό γραφικό χαρακτήρα, για τα χωριά του Καβακλή, αναφέρεται ότι υπήρχε και ένα μοναστήρι της Αγίας Τριάδας.

          «Εν τω μέσω των ανωτέρω χωρίων και άλλων Βουλγαρικών χωρίων υπάρχει η Μονή της Αγίας Τριάδος, έχουσα τσιφλίκιον, νερόμυλον, χίλια πρόβατα, πεντακοσίας αίγας, 300 αγελάδας και οκτώ άροτρα. Ο ηγούμενος είναι κοσμικός, έχων περί αυτόν δύο καλογήρους και 60 υπηρέτας, διοριζομένους από τα πέριξ χωρία και πληρωνομένους 300 γρόσια κατ’ έτος. Η μονή οφείλει να ξενίζει και να τρέφει άνευ πληρωμής τους καθ’ εκάστην εκείθεν διαβαίνοντας οδοιπόρους, οι οποίοι ουδέποτε είναι ολιγώτεροι των 30 καθ’ εκάστην. Κατ’ έτος ο ηγούμενος δίδει λογαριασμόν εις τους προκρίτους των χωρίων, οι οποίοι το συνήθως εκ 300 γροσίων κατ’ έτος περίσσευμα διαθέτουσιν εις ανωφελή έργα. Κλίμα άριστον. Ύδατα άφθονα και κάλλιστα».

          Αναφορά για ύπαρξη παλαιότατου μοναστηριού, στην περιοχή της Βιζύης, του Αγίου Νικολάου, γίνεται και σε επόμενο κεφάλαιο.