ΞΕΧΑΣΜΕΝΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ

*Παλαιός χάρτης της Θράκης

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

          Περιγραφές ορισμένων θρακικών μοναστηριών, παρατηρούνται στα έγγραφα περί Θράκης, που περιέχει ειδικος φάκελος της Βιβλιοθήκης της Βουλής. Φυσικά, μοναστήρια υπήρχαν περισσότερα, αλλά εδώ θα αναφερθούμε, μόνο στα μοναστήρια που περιλαμβάνονται στα συγκεκριμένα έγγραφα της Βιβλιοθήκης της Βουλής.

          Ένα από τα μοναστήρια που περιγράφονται, είναι βυζαντινό και βρίσκονταν στην περιοχή της Αίνου. Η περιγραφή περιλαμβάνεται σε έκθεση του Ν. Γ. Χατζόπουλου, που είναι γραμμένη στις Φέρρες στις 2 Μαΐου 1882 και αφορά περιγραφή των χωριών της Αίνου.

*Το μοναστήρι της Σκαλωτής σε φωτογραφία του Βυζαντινολόγου Λαμπάκη το 1902

ΑΜΥΓΔΑΛΙΑ: «Επί της αυτής γραμμής προς ανατολάς της Αίνου και μόλις απέχουσα του Μαΐστρου περί τα 20 λεπτά. Ελλ. οικογ. 90. Προς Βορράν του χωρίου Αμυγδαλιά και εις απόστασιν είκοσι λεπτών κείται η ιερά Σταυροπηγιακή Μονή της Υπεραγίας Θεοτόκου καλουμένη Σκαλωτή, επί υψηλού λόφου μαγευτικήν παρέχουσα θέαν. Εκείθεν φαίνεται ο υπερήφανος Άθως, αι νήσοι Λήμνος, Ίμβρος, Σαμοθράκη και Θάσσος και όλος ο Μέλας κόλπος. Η ιερά αύτη Μονή εκτίσθη υπό Αλεξίου Κομνηνού τω 1140 σωτηρίω έτει ήτοι προ 742 ετών. Το ιερόν τούτο σκήνωμα κτισμένος επί βράχου φαίνεται μακρόθεν μεγαλοπρεπές και επιβλητικόν, αναμιμνήσκον τω εμβριθή οδοιπόρω τους βυζαντινούς χρόνους. Η μονή αύτη έχει καλλιεργησίμους γαίας υπέρ τας τέσσαρας χιλιάδας στρέμματα. Εκ δεν των Σιγιλίων αυτής και των Αυτοκρατορικών Φιρμανίων δεικνύεται ότι είχεν άλλοτε ως ψώμισμα και το παρακείμενον χωρίον Αμυγδαλιά. Προ 25-30 ετών εμόναζον εν αυτή υπέρ τους 40 πατέρας, νυν όμως αριθμεί μόνον δύω. Χάριν εις την ευεργετικότητα και την ευθυδικίαν του νυν Πατριάρχου Ιωακείμ του Γ΄ η Μονή αύτη μετά της ετέρας Σταυροπηγιακής του Αγίου Αθανασίου (Τζαντήρι) επιστώθησαν δια μίαν πενταετίαν αντί του στρογγυλού ποσού των 800 λιρών, ενώ προ του 1873 επλήρωναν ετησίως ανά 150 γρ. λόγω… (μία λέξη δυσανάγνωστη) από δε του 1873 μέχρι του 1881 τριάκοντα λίρας αι δύω».

Μια άλλη εικόνα για το μοναστήρι του Αγίου Αθανασίου, μας δίνει ο Ν.Γ. Χατζόπουλος, περιγράφοντας το χωριό Αρβανίτες:

ΑΡΒΑΝΙΤΕΣ: «Χωρίον ελληνικόν κείμενον Βορειοδυτικώς του χωρίου Κεμερλή ούτινος απέχει μόλις 3/4 της ώρας. Εις τους πρόποδας του βουνού Τζαντήρι εισίν ευρείαι και καρποφόροι πεδιάδες. Έχει νυν μόλις 10-12 Ελλ. Οικογενείας και 15 Βουλγαρικάς αίτινες από του τμήματος Φερρών συνωκίσθησαν εν των χωρίω τούτω προ οκτώ ετών.

Άνω του χωρίου τούτου Νοτιοδυτικώς επί του βουνού Τζαντήρι κείται η ετέρα Σταυροπηγιακή Μονή, εν τω μέσω δάσους απεράντου. Αρχαία επίσης και αυτή ως η της Σκαλωτής, ης εχρησίμευε ως Μετόχιον δια την κτηνοτροφίαν».  

*Χάρτης με την περιοχή "Μουσταφά Πασά" από το blogspot Μαράσια Έβρου

          Σε ένα άλλο ανυπόγραφο και αχρονολόγητο χειρόγραφο που έχει σταλεί προς τον Φιλεκπαιδευτικό Σύλλογο Αδριανουπόλεως περιγράφεται ένα μοναστήρι που υπήρχε στην περιοχή του Μουσταφά Πάσα (περιοχή Σβίλεγκραντ σήμερα). Το εκπληκτικό είναι, ότι ουσιαστικά και με σημερινούς όρους, καταγγέλλεται… ιδιωτικοποίηση μοναστηριών!

          «Δύο δε ώρας μακράν του Μουσταφά Πασσά, υπάρχει Μοναστήριόν τι (ονόματι μόνον διότι στερείται μοναχών) καλούμενον Μοναστήριον της Λαμπούς και έχει περιουσίαν τινά, ήτις όμως κακή τη μοίρα περιήλθεν εις χείρας  κοσμικού τινός, όστις θεωρείται ήδη ιδιοκτήτης της, δίδων ετησίως ποσόν τι. Εξεταστέα η υπόθεσις».

          Σε ένα άλλο ανυπόγραφο και αχρονολόγητο χειρόγραφο, που αφορά το Μουσταφά Πασά γίνεται ξανά λόγος για το μοναστήρι της Λαμπούς.

«Εις την αυτήν περιφέρειαν- αναφέρεται- κείται Μοναστήριον (ονόματι, διότι δεν υπάρχουν εις αυτό μοναχοί) υπό την επωνυμίαν της Λαμπούς. Περί αυτού πράξις τις ευρίσκεται εν τινι κώδικι της κοινότητος ημών γενομένη περί το 1818 έτος ίνα δωθεί υπό την κατοχήν του Μοναστηρίου του Βατοπαιδίου, όπως φροντίσει την σύστασιν... (μια λέξη δυσανάγνωστη) σχολής όπως διδάσκονται οι παίδες των πλησιοχώρων εν οίς εισέτι υπάρχουσι και γραικικά άτινα εις αυτά εκσλαβισθήσονται δια την αμάθειαν, αλλ’ ουδέν εγένετο. Μετά δε το 1853 έτος ελήφθη φροντίς περί του εν λόγω Μοναστηρίου (ούτινος οι Κώδικες εις όλα τα έγγραφα εφυλάττοντο εις τα αρχεία της Δημογεροντίας) καταγραφείσης όλης της περιουσίας, ίνα τακτοποιηθεί η διαχείρισις των του Μοναστηρίου, αλλ’ η ραδιουργία του τότε επισκόπου επωφελουμένου κατέστρεψε τα του Μοναστηρίου. Περιελθούσα εις τινας κοσμικάς χείρας ως ανεξάρτητος λογίζεται την σήμερον δίδων ως εικός ετήσιό τι τω  κατά καιρούς Αδριανουπόλεως».

*Το Μοναστήρι της Λαμπούς σήμερα. Φωτογραφία Σταύρου Παπαθανάκη

Για το μοναστήρι της Λαμπούς, έχει γράψει ένα άρθρο στο περιοδικό «Εξώπολις» τεύχος 8-9, χειμώνας του 1997-98, ο Θεόδωρος Κυρκούδης, επισημαίνοντας, ότι πλήρη περιγραφή του έχει δημοσιεύσει στα «Θρακικά» του 1928 ο Γεώργιος Λαμπουσιάδης. Σήμερα, προσθέτει, χρησιμοποιείται  ως εκκλησία ενός μικρού βουλγαρικού οικισμού, που δημιουργήθηκε γύρω από το παλιό μοναστήρι και ονομάζεται Λαμπούχ. Επίσης κάνει γνωστό, στο ίδιο άρθρο, ότι ένα Ευαγγέλιο της μονής Λαμπούς του 1879 από το Τυπογραφείο «Φοίνιξ» της Βενετίας, βρίσκεται στον Κυπρίνο και μια εικόνα των Αγίων Αποστόλων, η οποία βρίσκεται στο χωριό της Ορεστιάδας Πλάτη.

          Στην προαναφερθείσα έκθεση με τον αυτό γραφικό χαρακτήρα, για τα χωριά του Καβακλή, αναφέρεται ότι υπήρχε και ένα μοναστήρι της Αγίας Τριάδας.

          «Εν τω μέσω των ανωτέρω χωρίων και άλλων Βουλγαρικών χωρίων υπάρχει η Μονή της Αγίας Τριάδος, έχουσα τσιφλίκιον, νερόμυλον, χίλια πρόβατα, πεντακοσίας αίγας, 300 αγελάδας και οκτώ άροτρα. Ο ηγούμενος είναι κοσμικός, έχων περί αυτόν δύο καλογήρους και 60 υπηρέτας, διοριζομένους από τα πέριξ χωρία και πληρωνομένους 300 γρόσια κατ’ έτος. Η μονή οφείλει να ξενίζει και να τρέφει άνευ πληρωμής τους καθ’ εκάστην εκείθεν διαβαίνοντας οδοιπόρους, οι οποίοι ουδέποτε είναι ολιγώτεροι των 30 καθ’ εκάστην. Κατ’ έτος ο ηγούμενος δίδει λογαριασμόν εις τους προκρίτους των χωρίων, οι οποίοι το συνήθως εκ 300 γροσίων κατ’ έτος περίσσευμα διαθέτουσιν εις ανωφελή έργα. Κλίμα άριστον. Ύδατα άφθονα και κάλλιστα».

          Αναφορά για ύπαρξη παλαιότατου μοναστηριού, στην περιοχή της Βιζύης, του Αγίου Νικολάου, γίνεται και σε επόμενο κεφάλαιο.

Η ΑΝΑΤΙΝΑΞΗ ΤΗΣ ΕΣΠΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΑΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΠΕΑΝ

Από την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ της ΚΥΡΙΑΚΗΣ http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_1_26/09/2010_416211

*Το ανατιναγμένο κτίριο της ΕΣΠΟ

Με την επιχείρηση κατά των δωσιλόγων

 η αντιστασιακή οργάνωση ΠΕΑΝ,  τόνωσε το ηθικό  του χειμαζόμενου ελληνικού λαού
Επιμέλεια: Στέφανος Xελιδόνης


Σήμερα, περπατώντας στο κέντρο της Αθήνας, μπορεί κανείς να προσέξει στη γωνία της Πατησίων με τον πεζόδρομο της Γλάδστωνος μία επιγραφή σε σχήμα ανοιχτού βιβλίου. «Εδώ ήταν στην Κατοχή 1941-1944 το Αρχηγείο της Ναζιστικής ΕΣΠΟ. Ανατινάχθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 1942 από την Αντιστασιακή Οργάνωση ΠΕΑΝ - Πανελλήνιος Ενωσις Αγωνιζομένων Νέων» αναγράφεται στη μία σελίδα. 

Λίγο πιο πέρα ορθώνονται δύο στήλες. Στη μία δεσπόζει η προτομή του Κώστα Περρίκου, αρχηγού της ΠΕΑΝ. Τη δεύτερη στήλη αγκαλιάζουν τα πορτρέτα των Ιουλίας Μπίμπα, Διονύση Παπαδόπουλου, Δημήτρη Λόη και Γιάννη Κατεβάτη. Σήμερα, τραπεζάκια, καρέκλες, ομπρέλες και η τέντα από διπλανό φούρνο πνίγουν τα μοναδικά μνημεία στην Ελλάδα για την ανατίναξη της Εθνικής Σοσιαλιστικής Πατριωτικής Οργανώσεως πριν από 68 χρόνια. Τότε, νέοι πατριώτες ρίσκαραν τις ζωές τους -πολλοί από τους οποίους στη συνέχεια εκτελέστηκαν- για να χτυπήσουν την ΕΣΠΟ, που προσπαθούσε να στρατολογήσει Ελληνες για να πολεμήσουν στο πλευρό της Βέρμαχτ στην ΕΣΣΔ. Από την έκρηξη της βόμβας που τοποθέτησαν στα γραφεία της ΕΣΠΟ σκοτώθηκαν δεκάδες συνεργάτες των κατοχικών δυνάμεων και Γερμανοί αξιωματικοί, ενώ η δωσιλογική οργάνωση διαλύθηκε οριστικά.

Επλούτει εκ της μεταξοτροφίας...

*Το Διδυμότειχο την εποχή της Τουρκοκρατίας

*Σελίδες από την εκπαιδευτική ιστορία

Διδυμοτείχου και Σουφλίου στον ΙΘ' αιώνα

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

          Διδυμότειχο και Σουφλί, ήταν δυο πόλεις της Θράκης, που διέθεταν κατά τον ΙΘ΄ αιώνα αλλά και πολύ νωρίτερα, σπουδαία ελληνικά σχολεία. Είχαν επίσης και μεγάλη παραγωγή μεταξιού.        
          Υπάρχει στο φάκελο της Βιβλιοθήκης της Βουλής, μια έκθεση που συνετάγη στις 15 Οκτωβρίου 1868 (Σ.Σ. Οι ημερομηνίες όλες αναφέρονται στο Παλαιό ή Ιουλιανό Ημερολόγιο, που ίσχυε τότε) από τον Νικόλαο Χατζόπουλο, διευθύνοντα προσωρινά, το ελληνικό υποπροξενείο Πύργου. Εκεί διαβάζουμε μια σημαντική πληροφορία για την οικονομική και εκπαιδευτική ζωή του Διδυμοτείχου.

          «Άλλοτε, γράφει, το Διδυμότειχον επλούτει  εκ της μεταξοτροφίας. Αλλά από του 1864 κατέπεσεν ολοσχερώς. Μόλις δε και μετά πολλού κόπου και δια της αόκνου ενεργείας, του Αγίου Διδυμοτείχου κυρίου Μεθοδίου, διατηρεί Ελληνικήν Σχολήν και Δημοτικόν, είτα δε και Παρθεναγωγείον. Αν δεν με απατά  η μνήμη, η Σεβ. Εκπαιδευτική Αδελφότης χορηγεί εις το Μεγάλο Δερβέντι (Μεγάλο Δέρειο σήμερα) της επαρχίας Διδυμοτείχου πεντηκοντάλιρον ετησίαν συνδρομήν».

          Αξίζει να αναφερθεί, ότι το Διδυμότειχο με την πανάρχαια ιστορία του αναφέρεται από πολλούς περιηγητές, αλλά και χαρτογράφους, της προ του 1800 εποχής. Σε έκθεση που είχε οργανωθεί στο Ζάππειο από 21 Σεπτεμβρίου έως 5 Οκτωβρίου 1998 από το υπουργείο Αιγαίου με θέμα τους χάρτες του Αιγαίου και της Κύπρου (1485-1800) από τις συλλογές Χρήστου Ζαχαράκι και Μαργαρίτας Κουτσογιαννοπούλου- Σαμούρκα, υπήρχε και ένας χάρτης του Joachim Ottens εποχής 1675 με το Αρχιπέλαγος και την Ηπειρωτική Ελλάδα. Στο χάρτη αυτό, αναφέρεται και το Διδυμότειχο με την ονομασία Dimotic. Το Διδυμότειχο περιλαμβάνεται και στη Μεγάλη Χάρτα του Ρήγα.

ΟΙ ΑΠΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΟΥ ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ

*Ο Σιδηροδρομικός Σταθμός Αδριανούπολης- Σπάνια φωτογραφία 

από το αρχείο του Γρηγόρη Αζορίδη

«Θυμόμουν τα πλατάνια,

το πλήθος στο Διδυμότειχο,

την αγριότητα που έκαιγε τα δέντρα θυμόμουν,

τα τραίνα με τους μελλοθάνατους

τη δίψα, τη δίψα».

Ζέφη Δαράκη

Από τη συλλογή «Ωσάν λέξεις» 1998

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

          Από τα δημοσιεύματα του Τύπου, προκύπτει ότι το Μάιο του 1872 η στρώση της σιδηροδρομικής γραμμής στο σημερινό νομό Έβρου προχωρούσε. Ήδη είχε κατασκευασθεί το τμήμα Δεδέαγατς- Φέρρες στο οποίο κυκλοφορούσε μια ατμάμαξα που μετέφερε υλικό για την προώθηση του έργου. Επίσης είχαν τοποθετηθεί οι σιδηροτροχιές μεταξύ Διδυμοτείχου και Αδριανουπόλεως.

Η ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΤΕΦΡΑΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ ΤΣΙΓΑΝΤΕ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

ΑΠΟ ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ

http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=78&artid=243890&dt=28/09/2008

*Ο Χριστόδουλος Τσιγάντες

*Ο ένδοξος αντιστράτηγος 

πέθανε αυτοεξόριστος

 στο Λονδίνο τον Οκτώβριο του 1970, 

αλλά σύμφωνα με την επιθυμία του 

η τέφρα του μεταφέρθηκε στην Αθήνα 

όταν έπεσε η χούντα.

*Ένα παλαιότερο άρθρο 
της κ. Φωτεινής Τομαή.

*Της κ. ΦΩΤΕΙΝΗΣ ΤΟΜΑΗ | Κυριακή 28 Σεπτεμβρίου 2008

ΤΡΙΑΝΤΑ πέντε χρόνια από την ίδρυση του Ιερού Λόχου και επτά από τον θάνατο του αρχηγού του, Χριστόδουλου Τσιγάντε, η ελληνική πολιτεία αποφάσισε το 1977 την ανέγερση μνημείου σε απότιση τιμής στη μνήμη των ενδόξων ιερολοχιτών που έπεσαν αγωνιζόμενοι για την ελευθερία της πατρίδας μας στη διάρκεια επιχειρήσεων μεταξύ 1942-1945. Ταυτόχρονα, με οδηγίες του υπουργού Εθνικής Άμυνας Ευάγγελου Αβέρωφ-Τοσίτσα, ξεκινούσε η διαδικασία μετακομιδής της τέφρας του αντιστρατήγου Τσιγάντε που πέθανε αυτοεξόριστος στο Λονδίνο τον Οκτώβριο του 1970, διατηρώντας μέχρι τέλους την επιθυμία του να μην «επιστρέψει» στην Ελλάδα όσο διαρκούσε το καθεστώς της χούντας των συνταγματαρχών.

Άγημα ευζώνων της Προεδρικής Φρουράς οδηγεί την τεφροδόχο, μετά το πέρας της τελετής στην εκκλησία της Αγίας Σοφίας στο Λονδίνο, στον δρόμο προς το αεροδρόμιο. «Ο ήρωας πολέμου, Στρατηγός Τσιγάντες, που πέθανε στην εξορία το 1970, είχε κατηγορηματικά αρνηθεί να επιστρέψει η τέφρα του στην Ελλάδα όσο δεν είχε αποκατασταθεί η δημοκρατία στη χώρα» επισημαίνεται στη λεζάντα. Κάτω, σε εκτενές άρθρο του στην εφημερίδα «Τhe Daily Τelegraph» ο Κρις Γούντχαουζ (14.9.1977) αναφερόμενος στη δράση του Τσιγάντε στη διάρκεια του Β Δ Παγκοσμίου Πολέμου επεσήμαινε μια ιδιαίτερη συγκυρία στην απόφαση του Ευάγγελου Αβέρωφ να ενεργήσει ώστε να επιστρέψει η τέφρα του Τσιγάντε στην Ελλάδα: Στρατιωτικός ακόλουθος στο Λονδίνο ήταν ο κυβερνήτης του «Βέλος» Ν. Παππάς, ο οποίος συμμετέχοντας σε νατοϊκή άσκηση στασίασε σε συνεννόηση με τον μετέπειτα υπουργό και αντίπαλο της χούντας Ευ. Αβέρωφ και ζήτησε καταφύγιο στη γείτονα Ιταλία. Ο Ν. Παππάς δικαιώθηκε αργότερα για την αντιστασιακή του δράση με την αποκατάσταση της δημοκρατίας στη χώρα και επανήλθε στο Ναυτικό.

O Γούντχαουζ σε εκτενές άρθρο του στην «Daily Τelegraph» με τίτλο «Η ζωή και ο θάνατος ενός ήρωα» (14.9.1977) τον χαρακτήρισε «έναν γνήσιο τζέντλεμαν,έναν σπουδαίο αξιωματικό» και ο λόρδος Ερλ Τζέλλικο, βρετανός αξιωματικός και φίλος του από τα χρόνια του πολέμου, που έζησε δίπλα του ως την τελευταία του πνοή, «έναν μεγάλο πατριώτη, έναν σπουδαίο Ελληνα, απευθείας απόγονο των ιερολοχιτών του Θηβαίου Επαμεινώνδα και του Αλέξανδρου Υψηλάντη, ατρόμητο στην καρδιά και ευαίσθητο συνάμα, με τρομερό χιούμορ που τον έκανε ψυχή της παρέας, καταπληκτικό μάγειρο, υπέροχο στρατιώτη, αλλά και άνθρωπο της ειρήνης, αδιαπραγμάτευτο υποστηρικτή των αρχών που πρέσβευε, ανάμεσα σε αυτές και την προσήλωσή του στη δημοκρατία, γι΄ αυτό κι η απόφασή του να ταφεί μακράν της πατρίδας του όσο διαρκούσε το στρατιωτικό καθεστώς των Αθηνών δεν ήταν κίνηση θεατρική,αλλά πεποίθηση και ουσία. Η φράση “ανδρών επιφανών πάσα γη τάφος” του Περικλή,κατ΄ επιθυμία του γιου του Μιχάλη» είπε στην επιμνημόσυνη ομιλία του ο λόρδος Τζέλλικο στην εκκλησία της Αγίας Σοφίας στις 13 Σεπτεμβρίου 1977 «στη φιλική, αλλά πάντως ξένη για τον ίδιο τον Τσιγάντε αγγλική γη, με γέμισε μελαγχολία καθώς κοίταζα τον ζεστό ήλιο που έδυε το απόγευμα της Κυριακής στο εξοχικό μου στο Γουιλτσάιρ ρίχνοντας το φως του πάνω στην επιτύμβια στήλη λίγα μόλις μέτρα πιο ΄κεί, στον αυλόγυρο της κοινοτικής εκκλησίας όπου έκειτο η τέφρα του παλιόφιλου, τόσο αγαπητού σε μένα, τόσο σπουδαίου ήρωα, εκείνου του άνδρα που ενσάρκωνε απόλυτα αυτό που εθεωρείτο μεγαλείο στην εποχή του Περικλή».
Με την παράθεση μικρού μόνο αποσπάσματος από την τόσο μεστή και ανθρώπινη ομιλία του λόρδου Τζέλλικο, που έφυγε και αυτός από τη ζωή πριν από λίγα μόλις χρόνια, σκιαγραφείται η προσωπικότητα ενός έξοχου άνδρα, ενός πραγματικού ήρωα που στάθηκε μέχρι τέλους του βίου του ακέραιος και αξιοπρεπής, παρά τις πίκρες που γεύθηκε στην πολυτάραχη ζωή του.

Κεφαλλονίτης την καταγωγή ο Χριστόδουλος Τσιγάντες, από τα Σβορωνάτα Κάτω Λειβαθούς, ήταν μόλις 16 ετών όταν κατετάγη στον ελληνικό στρατό στη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων, και 20 όταν επικεφαλής τάγματος πεζικού στη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου επέδειξε εξαίρετη ανδρεία πολεμώντας στο μακεδονικό μέτωπο. Στο διάστημα που μεσολάβησε μεταξύ του Α΄ και του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου φοίτησε στην Ανωτέρα Σχολή Πολέμου της Γαλλίας. Γλωσσομαθής, με ευρεία κατάρτιση και παιδεία, έβλεπε να ανοίγεται μπροστά του ο δρόμος για μια αξιοζήλευτη στρατιωτική σταδιοδρομία. Ελαβε μέρος στην εκστρατεία της Ουκρανίας και σε συνέχεια στη Μικρασιατική, η ανάμειξή του όμως στο κίνημα του Μαρτίου του έτους 1935 είχε ως συνέπεια την οριστική καθαίρεσή του από τις τάξεις του στρατού και την καταδίκη του σε ποινή ισόβιων δεσμών. Με βασιλική χάρη που του δόθηκε με την παλινόρθωση της μοναρχίας έλαβε άδεια να φύγει στο εξωτερικό, όχι όμως και να επιστρέψει στο στράτευμα. Το ξέσπασμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου τον βρήκε στη Γαλλία. Εκεί κατετάγη στη Λεγεώνα των Ξένων και βρέθηκε σύνδεσμος με τις «Ελεύθερες Γαλλικές Δυνάμεις» του στρατηγού Ντε Γκωλ σε επιχειρήσεις στην Ανατολική Αφρική υπό τον στρατηγό Λεκλέρκ. Η αμνηστία που του δόθηκε από την ελληνική εξόριστη κυβέρνηση ευθυνόταν για την επιστροφή του στις τάξεις του ελληνικού στρατού με τον βαθμό του συνταγματάρχη. Τότε ήταν που ίδρυσε την καταδρομική μονάδα Ιερός Λόχος, της οποίας υπήρξε αρχηγός σε μια σειρά επιτυχών και ριψοκίνδυνων επιχειρήσεων στη Βόρεια Αφρική και στο Αιγαίο Πέλαγος. Για την ηρωική του δράση στη Μέση Ανατολή τιμήθηκε μαζί με άλλους δύο συνταγματάρχες, τον Θρασύβουλο Τσακαλώτο και τον Παυσανία Κατσώτα, με τον Ταξιάρχη του Τάγματος του Σωτήρος.

Μετά την απελευθέρωση της χώρας από τους ναζιστές, διετέλεσε στρατιωτικός διοικητής Αρχιπελάγους και αρχηγός της Ελληνικής Στρατιωτικής Αποστολής Δωδεκανήσων. Αποστρατεύθηκε με αίτησή του το 1948 με τον βαθμό του αντιστρατήγου. Γνωστός για τις δημοκρατικές του απόψεις, εργάστηκε ως πολιτικός σχολιαστής στις εφημερίδες «Έθνος», «Ελευθερία» και «Τα Νέα». Διετέλεσε γενικός διευθυντής της Ελληνικής Ραδιοφωνίας (ΕΙΡ), παυθείς αμέσως μετά την επιβολή του στρατιωτικού καθεστώτος της 21ης Απριλίου. 

Στις 12 Οκτωβρίου του έτους 1970 ο Τσιγάντες, νοσηλευόμενος στο Λονδίνο, πέθανε έχοντας διαρκώς στο πλάι του συναγωνιστές του, βρετανούς αξιωματικούς από τα χρόνια της κοινής τους δράσης στο Αιγαίο, ανάμεσά τους τον λόρδο Τζέλλικο με τον οποίο τον συνέδεε ιδιαίτερη, βαθιά φιλία. Η αποτέφρωση της σορού του έγινε μία ημέρα αργότερα. 

*Ο Τσιγάντες στις μάχες της ερήμου

Στις 26 Αυγούστου 1976 με έγγραφό του ο τότε υπουργός Αμυνας Ευάγγελος Αβέρωφ-Τοσίτσας εξέδωσε απόφαση για τη διάθεση ποσού 1,5 εκατ. δραχμών για την ανέγερση μνημείου «εντός του Πεδίου του Αρεως» και «την μεθόδευσιν των διαδικασιών μετακομιδής της τέφρας του Αντιστρατήγου Χρ. Τσιγάντε εκ Λονδίνου εις Αθήνας» (Φ.
735/51575).

*Ο Χριστόδουλος Τσιγάντες

Εναν χρόνο αργότερα, στις 2 Αυγούστου 1977, με έγγραφό του προς το ΥΠΕΞ το Αρχηγείο Στρατού ζητούσε τη μεσολάβηση του πρώτου για τη διεκπεραίωση όλων των απαιτούμενων ενεργειών για τον επαναπατρισμό της τέφρας του νεκρού ήρωα. Η ευθύνη ανετέθη στον διπλωματικό τότε σύμβουλο Α΄, σήμερα πρέσβη ε.τ. Παύλο Αποστολίδη, που υπηρετούσε μετά την επιστροφή του από το Λονδίνο στην κεντρική υπηρεσία. Στο μεταξύ τα βρετανικά ΜΜΕ, χάρη στην εξαίρετη δραστηριότητα του επικεφαλής του Γραφείου Τύπου στο Λονδίνο Μ. Δραγούμη, αφιέρωναν το ένα μετά το άλλο δημοσιεύματα για τον Τσιγάντε, ενώ στο τηλεοπτικό δελτίο ειδήσεων των 22.00 προβαλλόταν μαζί με την είδηση φιλμ από τις στρατιωτικές επιχειρήσεις του Ιερού Λόχου υπό τις διαταγές του στρατηγού Μοντγκόμερι στη Βόρεια Αφρική.

Στις 12 Σεπτεμβρίου 1977 ο έλληνας πρεσβευτής στο Λονδίνο Σταύρος Ρούσσος παρέθεσε παρουσία μεγάλου αριθμού βρετανών επισήμων δείπνο προς τιμήν του υφυπουργού Αμυνας Ανδρέα Ζαΐμη που είχε φθάσει την προηγουμένη της τελετής για να παραλάβει συνοδευόμενος από άγημα ευζώνων της Προεδρικής Φρουράς την τέφρα του Τσιγάντε με στρατιωτικό αεροσκάφος C-130. Μετά την επιμνημόσυνη τελετή και την υπέροχη ομιλία του Τζέλλικο στην εκκλησία της Αγίας Σοφίας στο Λονδίνο, η τέφρα του Τσιγάντε, με ένα σύντομο σταθμό στη βάση της RΑF στο Λάινχαμ Ουίλτς όπου θα ακολουθούσε δεύτερη τελετή, θα στάθμευε επ΄ ολίγον στο Παρίσι για μία ακόμη λαμπρή τελετή στον χώρο των Ιnvalides, προτού τελικά φθάσει στην Αθήνα. Στη ρευστότητα αξιών που χαρακτηρίζει την εποχή μας παραδείγματα ζωής όπως αυτό του Χριστόδουλου Τσιγάντε αξίζει να προβάλλονται αντί να περικλείονται σε λίγες μόνο σειρές των σχολικών εγχειριδίων.



*Η κυρία Φωτεινή Τομαή είναι προϊσταμένη της Υπηρεσίας Διπλωματικού και Ιστορικού Αρχείου του υπουργείου Εξωτερικών.

Η κρίσιμη Μάχη του Ελ Αλαμέιν και η Ελληνική Ταξιαρχία

Από την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ της ΚΥΡΙΑΚΗΣ

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_world_1_12/09/2010_414519

*Οι άγριες μάχες στο Ελ Αλαμέιν

     Η πρώτη μεγάλη νίκη των Συμμάχων 

απέτρεψε την πρόσβαση του Αξονα 

στο Σουέζ και τα πετρέλαια 

της Μέσης Ανατολής 68 χρόνια πριν


Επιμέλεια: Στέφανος Xελιδόνης


Η Εκστρατεία της Βόρειας Αφρικής άρχισε το 1940. Οι Βρετανοί διατηρούσαν δυνάμεις στην Αίγυπτο από το 1882 και οι Ιταλοί στη Λιβύη από το 1912. Το Μαρόκο, η Αλγερία και η Τυνησία ανήκαν στους Γάλλους και στον πόλεμο τις κυβερνούσε το καθεστώς του Βισί. Οταν οι Ιταλοί βρέθηκαν σε δεινή θέση απέναντι στους Βρετανούς στην Κυρηναϊκή, έσπευσαν να τους βοηθήσουν οι Γερμανοί το 1941. Οι δυνάμεις του Αξονα ανάγκασαν τους Βρετανούς σε υποχώρηση μέχρι το Ελ Αλαμέιν, 90 χλμ. από την Αλεξάνδρεια. Εκεί έλαβε μέρος, το 1942, μία από τις σημαντικότερες μάχες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι Σύμμαχοι ανέκοψαν την προέλαση του εχθρού και στη συνέχεια τον ανάγκασαν να υποχωρήσει. Η νίκη των Συμμάχων στη Μάχη του Ελ Αλαμέιν ήταν η πρώτη τους μεγάλη νίκη από την αρχή του πολέμου. Ο Αξονας δεν θα αποκτούσε ποτέ πρόσβαση στα πετρέλαια της Μέσης Ανατολής ούτε έλεγχο της Διώρυγας του Σουέζ. Μετά και την Επιχείρηση Πυρσός -τη συμμαχική απόβαση στη γαλλική Βόρεια Αφρική- οι δυνάμεις του Αξονα, παγιδευμένες στην Τυνησία, θα μάχονταν σε δύο μέτωπα, έως την τελική τους ήττα, το 1943. Στο μεταξύ, έχοντας πολεμήσει στην Αφρική, οι Γερμανοί είχαν δώσει μία ανάσα στην ΕΣΣΔ, κάτι που αποτελούσε και στόχο των Συμμάχων. Με τη Βόρεια Αφρική πλέον υπό πλήρη συμμαχικό έλεγχο, όλα ήταν έτοιμα για την εισβολή στη Σικελία και την Ιταλική Εκστρατεία.

*Προέλαση βρετανικών τανκς στην έρημο

Προέλαση στην έρημο

Του Αλέξανδρου Kούτση*


Η Βόρεια Αφρική έχει μεγάλη στρατηγική σημασία, επειδή ελέγχει το μεγαλύτερο μέρος των συγκοινωνιών τριών ηπείρων. Για τον λόγο αυτό, στις αρχές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου αποτέλεσε το θέατρο σημαντικών πολεμικών επιχειρήσεων, καθώς τόσο οι Σύμμαχοι όσο και οι Δυνάμεις του Αξονα διεκδίκησαν να την χρησιμοποιήσουν ως βάση και αφετηρία μελλοντικών στρατηγικών επιδιώξεων.
Στο πλαίσιο αυτό, το πρώτο βήμα έκανε η Βρετανία. Τον Δεκέμβριο του 1940, επωφελούμενη της εμπλοκής της Ιταλίας στον πόλεμο εναντίον της Ελλάδας, εισέβαλε στην Κυρηναϊκή που κατείχαν οι Ιταλοί και κατέλαβε τη Βεγγάζη. Σε απάντηση, η Γερμανία απέστειλε ένα εκστρατευτικό σώμα, το Αφρικα Κορ, υπό τη διοίκηση του στρατάρχη Ερβιν Ρόμελ για να ενισχύσει τους Ιταλούς συμμάχους της. Στο σημείο αυτό, το Βρετανικό Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής απέστειλε εκστρατευτικό σώμα στα Βαλκάνια για την ενίσχυση της Ελλάδας εναντίον του Αξονα. Εκμεταλλευόμενος αυτήν τη μείωση στη βρετανική στρατιωτική δύναμη, ο Ρόμελ αντεπιτέθηκε τον Απρίλιο του 1941, αναγκάζοντας τους Βρετανούς να αποχωρήσουν μέχρι τα σύνορα της Αιγύπτου, θέτοντας σε άμεσο κίνδυνο την Αλεξάνδρεια.
Τους επόμενους μήνες, οι βρετανικές δυνάμεις ενισχύθηκαν και τον Νοέμβριο του 1941 εξαπέλυσαν νέα επίθεση, λύνοντας την πολιορκία και απομακρύνοντας τα γερμανοϊταλικά στρατεύματα μέχρι τον κόλπο της Σύρτης. Η εξέλιξη αυτή όμως σύντομα ανακόπηκε γιατί οι ανάγκες του θεάτρου επιχειρήσεων της Απω Ανατολής επέβαλαν νέα μείωση των βρετανικών δυνάμεων στην Αίγυπτο. Τον Ιανουάριο του 1942, ο Ρόμελ αντεπιτέθηκε πάλι και μέχρι τις αρχές του Ιουλίου τα γερμανοϊταλικά στρατεύματα εισήλθαν 160 χιλιόμετρα εντός του αιγυπτιακού εδάφους, δημιουργώντας πανικό και χάος στο Κάιρο και την Αλεξάνδρεια.
Την εποχή εκείνη, οι Σύμμαχοι αντιμετώπιζαν σοβαρά προβλήματα στην Ευρώπη. Η γερμανική επιχείρηση Μπαρμπαρόσα είχε καθηλώσει τους Ρώσους, οι επιθέσεις των γερμανικών υποβρυχίων στον Ατλαντικό προκαλούσαν σοβαρές δυσχέρειες στη Βρετανία και η δυτική Ευρώπη φαινόταν να βρίσκεται υπό τον πλήρη έλεγχο της Γερμανίας. 

*Ο Ρόμελ

Ως εκ τούτου, ο πόλεμος στη Βόρεια Αφρική θεωρείτο καθοριστικός. Εάν ο Ρόμελ καταλάμβανε τη διώρυγα του Σουέζ, οι Σύμμαχοι θα έχαναν τη δυνατότητα να ανεφοδιάζονται. Η μόνη εναλλακτική διαδρομή ήταν μέσω της Νότιας Αφρικής, η οποία ήταν μεγαλύτερη και πολύ πιο επικίνδυνη λόγω των ιδιόμορφων καιρικών συνθηκών. Το ψυχολογικό πλήγμα της απώλειας του Σουέζ και της Βόρειας Αφρικής θα ήταν ανυπολόγιστο, ειδικά αφού θα έδινε στη Γερμανία ελεύθερη πρόσβαση στα πετρέλαια της Μέσης Ανατολής.
Ο κίνδυνος ολοκληρωτικής καταστροφής της Βρετανικής Στρατιάς και της καταλήψεως της Αιγύπτου από τον Αξονα αποτράπηκε την τελευταία στιγμή. Μετά από μάχες που κράτησαν όλο τον Ιούλιο, οι Σύμμαχοι κατάφεραν να ανακόψουν την προέλαση των γερμανοϊταλικών δυνάμεων στο Ελ Αλαμέιν, σε απόσταση μόλις 90 χιλιομέτρων από την Αλεξάνδρεια. Ακολούθησαν αλλεπάλληλες αντεπιθέσεις των Συμμάχων για να απομακρύνουν τον εχθρό χωρίς όμως αποτέλεσμα. Τελικά, στα τέλη Ιουλίου, με δεδομένη τη στασιμότητα που δημιουργήθηκε, τόσο οι Σύμμαχοι όσο και οι δυνάμεις του Αξονα ανέστειλαν τις επιχειρήσεις τους ώστε να ανεφοδιαστούν.

*Ο Μοντγκόμερυ

Εν τω μεταξύ, ο βρετανικός λαός άρχισε ήδη να χάνει το ηθικό του. Ο Τσόρτσιλ γνώριζε ότι, αν δεν κατάφερνε σύντομα κάποια νίκη, θα αντιμετώπιζε την προοπτική ψήφου μη εμπιστοσύνης στη Βουλή. Επρεπε λοιπόν να κρατήσει το Ελ Αλαμέιν οπωσδήποτε. Ετσι, αποφάσισε να αναδιοργανώσει το Αρχηγείο στο Κάιρο και τον Αύγουστο του 1942 αντικατέστησε τον Αγγλο στρατηγό Κλοντ Οχινλεκ με τον στρατηγό Μπέρναρντ Μοντγκόμερι.
Ενώ οι Σύμμαχοι ανεφοδιάζονταν επαρκώς διαμέσου του Σουέζ και της Μεσογείου, ο Ρόμελ αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα. Με το Βερολίνο να επικεντρώνει τις ενέργειές του στο Ανατολικό Μέτωπο, ο Ρόμελ ελάμβανε μόνο το ένα τρίτο των εφοδίων που χρειαζόταν. Στα τέλη Αυγούστου, προκειμένου να αποτρέψει την περαιτέρω επιδείνωση του συσχετισμού δυνάμεων, αποφάσισε να επιτεθεί κατά των Συμμάχων ακόμη κι αν δεν ήταν καλά εξοπλισμένος. Η επίθεσή του, όμως, αποκρούστηκε και πάλι.
Στο σημείο αυτό, ο Ρόμελ αρρώστησε και επέστρεψε στη Γερμανία για ανάρρωση. Γνώριζε καλά όμως ότι οι συμμαχικές δυνάμεις σύντομα θα ήταν αρκετά ισχυρές ώστε να επιτεθούν. Η μόνη του ελπίδα ήταν να κερδίσουν γρήγορα οι γερμανικές δυνάμεις τη μάχη του Στάλινγκραντ και να προωθηθούν νότια προς τη Μέση Ανατολή. Προς αντιμετώπιση της απειλής αυτής, το Λονδίνο θα εξαναγκαζόταν να αποσπάσει μεγάλο αριθμό βρετανικών δυνάμεων από το αιγυπτιακό μέτωπο και να τις αποστείλει στο Ιράν, με αποτέλεσμα να αναβάλει κάθε επίθεση κατά του στρατού του. Παράλληλα, ο Ρόμελ ήλπιζε να πείσει τον Χίτλερ να ενισχύσει τις δυνάμεις του ώστε να επιτευχθεί η προσδοκώμενη σύνδεση του Αφρικα Κορ με τα γερμανικά στρατεύματα που προέλαυναν στη νότια Ρωσία, πετυχαίνοντας έτσι μια τελική νίκη επί των συμμαχικών δυνάμεων στη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή.
Στις 23 Οκτωβρίου 1942, όμως, έχοντας ολοκληρώσει την προετοιμασία του, ο Μοντγκόμερι εξαπέλυσε τη μεγάλη επίθεσή του. Δύο ημέρες αργότερα, ο Ρόμελ επέστρεψε και απάντησε με σφοδρές αντεπιθέσεις, χωρίς όμως ουσιαστικό αποτέλεσμα. Εντός λίγων ημερών, συνειδητοποίησε ότι, λόγω έλλειψης καυσίμων, η μάχη ήταν χαμένη. Στις 2 Νοεμβρίου πρότεινε στον Χίτλερ την αναδίπλωση των δυνάμεών του, αλλά αυτός αρνήθηκε, διατάζοντάς τον να πολεμήσει μέχρις εσχάτων. Δύο μέρες αργότερα, επανέλαβε το αίτημά του και στις 5 Νοεμβρίου, χωρίς να περιμένει άλλο την απάντηση, διέταξε την υποχώρηση του Αφρικα Κορ. Η ραγδαία υποχώρηση που επακολούθησε είχε σοβαρότατες επιπτώσεις για τις ιταλικές μονάδες, οι οποίες είχαν εγκαταλειφθεί στην έρημο χωρίς εφόδια και τροφή, με αποτέλεσμα είτε να διαλυθούν είτε να παραδοθούν. Τα γερμανικά στρατεύματα συνέχισαν να υποχωρούν και τον Μάιο του 1943 παραδόθηκαν και αυτά.
Η μάχη του Ελ Αλαμέιν υπήρξε η πρώτη αποφασιστική νίκη των Συμμάχων και έθεσε τέλος στις προσδοκίες του Αξονα να καταλάβει την Αίγυπτο, να ελέγξει τη διώρυγα του Σουέζ και να αποκτήσει πρόσβαση στις πετρελαιοπηγές της Μέσης Ανατολής. Οπως χαρακτηριστικά είπε ο Τσόρτσιλ: «Πριν από το Ελ Αλαμέιν δεν είχαμε ποτέ μια νίκη. Μετά το Ελ Αλαμέιν δεν είχαμε ποτέ μια ήττα».

*Άνδρες της Ελληνικής Ταξιαρχίας σε στιγμές ανάπαυσης

Οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις της Ελληνικής Ταξιαρχίας

Μετά την κατάληψη της Ελλάδας από τα γερμανικά στρατεύματα, η ελληνική κυβέρνηση εγκαταστάθηκε στο Κάιρο. Επειδή όμως οι Αιγύπτιοι διατηρούσαν ουδετερότητα στα πρώτα έτη του πολέμου, της ζητήθηκε να αποχωρήσει για να μη δημιουργηθεί ρήξη με το Βερολίνο. Πριν από την αποχώρησή της για το Λονδίνο, η ελληνική κυβέρνηση συγκρότησε το «Αρχηγείο Βασιλικού Ελληνικού Στρατού Μέσης Ανατολής», με αρχηγό τον αντιστράτηγο Εμμανουήλ Τζανακάκη και έδρα το Κάιρο. Υπό την εποπτεία του, σύντομα συγκροτήθηκε ο Ελληνικός Στρατός της Μέσης Ανατολής, απαρτιζόμενος από αξιωματικούς και στρατευσίμους που διέφυγαν από την Ελλάδα. Ενα τμήμα του στρατού αυτού συμμετείχε στη μάχη του Ελ Αλαμέιν.

*Οι μάχες

Στρατηγικοί στόχοι

Από την αρχή, βασική στρατηγική της ελληνικής κυβερνήσεως ήταν να εξασφαλίσει τη συμμετοχή ελληνικών δυνάμεων στις επιχειρήσεις των Συμμάχων εναντίον του Αξονα. Ετσι, θα διατηρούσε την αίγλη που είχε αποκτήσει ο ελληνικός στρατός από τον νικηφόρο αγώνα στη Βόρεια Ηπειρο και την ηρωική του αντίσταση στην Κρήτη. Παράλληλα, θα συντηρούσε την ελπίδα του ελληνικού έθνους για απελευθέρωση. Τέλος, θα αποτελούσε ισχυρό χαρτί στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, μετά τη λήξη του πολέμου, για την προάσπιση των εθνικών συμφερόντων.
Επειτα από αλλεπάλληλες οχλήσεις της ελληνικής πλευράς, το Λονδίνο τελικά ανταποκρίθηκε. Σε πρώτη φάση αποφασίσθηκε η μεταφορά της 1ης Ελληνικής Ταξιαρχίας από τη Συρία στην Αίγυπτο και η χρησιμοποίησή της στη δεύτερη γραμμή του μετώπου που προάσπιζε το Κάιρο και την Αλεξάνδρεια. Η ελληνική κυβέρνηση όμως συνέχισε να πιέζει για την άμεση συμμετοχή ελληνικών στρατευμάτων στο μέτωπο των επιχειρήσεων. Τελικά, προκειμένου να εξασφαλίσει νίκη κατά του Ρόμελ, ο Τσόρτσιλ ενέκρινε τον Αύγουστο του 1942 την αποστολή της Ταξιαρχίας στην πρώτη γραμμή του μετώπου. Στις 7 Σεπτεμβρίου, αυτή τέθηκε υπό την 50ή Βρετανική Μεραρχία που είχε αναλάβει την προάσπιση της βόρειας περιοχής του Δέλτα και η αποστολή της ήταν να αμυνθεί της τοποθεσίας νότια της λίμνης Μαριούτ. Η Ταξιαρχία παρέμεινε εκεί μέχρι την εκδήλωση της μεγάλης συμμαχικής επίθεσης στο Ελ Αλαμέιν. Μετά τις 5 Νοεμβρίου, συμμετείχε στην καταδίωξη του εχθρού στον τομέα της και ανέλαβε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στην ευρύτερη περιοχή γύρω από το Ελ Αλαμέιν.
Στις 18 Δεκεμβρίου, το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής διέταξε την Ελληνική Ταξιαρχία να αποχωρήσει από τη ζώνη των επιχειρήσεων και να επιστρέψει στην Αίγυπτο. Δύο είναι οι λόγοι που πιθανολογούνται να οδήγησαν στην απόφαση αυτή. Πρώτον, δεδομένου ότι οι Σύμμαχοι σχεδίαζαν μελλοντικές αποβάσεις σε διάφορα σημεία της Μεσογείου, η επιστροφή της Ταξιαρχίας στο Σουέζ προφανώς αποσκοπούσε στην κατάλληλη προετοιμασία της για απόβαση σε ελληνικό έδαφος. Δεύτερον, στις αρχές Δεκεμβρίου, η Βρετανία, οι ΗΠΑ και η Ρωσία ανακοίνωσαν την απόφασή τους να εγγυηθούν, μετά τη λήξη του πολέμου, την ανεξαρτησία και αυτοδιάθεση του αλβανικού λαού και την εδαφική ακεραιότητα της Αλβανίας. Οι δηλώσεις αυτές φυσικά προκάλεσαν μεγάλη αναταραχή στις τάξεις της Ταξιαρχίας, γιατί έθιγαν άμεσα τις κατοχυρωμένες εθνικές διεκδικήσεις στη Βόρεια Ηπειρο. Η αγανάκτηση και δυσαρέσκεια των ανδρών της Ταξιαρχίας χαρακτηρίσθηκε από τους Βρετανούς ως ανάμειξη του στρατού στην πολιτική και μείωση της μαχητικότητάς της σε βαθμό που να επιβάλλεται η απομάκρυνσή της από το μέτωπο.


* Ο κ. Αλέξανδρος Κούτσης είναι ομότιμος καθηγητής Πολιτικής και Ιστορίας της Μέσης Ανατολής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Ο ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΖΟΡΜΠΑΣ ΚΑΙ Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1909

Ο ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ «Ο Νικόλαος Ζορμπάς» είναι σύμπραξη διακεκριμένων πολιτών, που διατυπώνουν σειρά ανησυχιών και προβληματισμών για τα μεγάλα κοινωνικά και εθνικά ζητήματα που πασχολούν τη χώρα μας. Έμβλημά τους είναι ο συνταγματάρχης Νικόλαος Ζορμπάς, που υπήρξε αρχηγός της Επανάστασης του 1909 η οποία δρομολόγησε την άφιξη στην Ελλάδα του Ελευθέριου Βενιζέλου και τις συνακόλουθες ανατροπές, ρήξεις και μεταρρυθμίσεις. Ο Σύνδεσμος οργάνωσε ημερίδα με συμμετοχή επιστημόνων και πολιτικών, που έκαναν αποτίμηση του έργου της Επανάστασης του 1909. Παραθέτουμε εδώ την ομιλία του προέδρου του Συνδέσμου κ. Παναγιώτη Κρητικού, πρώην αντιπροέδρου της Βουλής, για μαθαίνουν οι νεώτεροι και να θυμούνται οι παλαιότεροι.

"Πανοσιολογιώτατε, κύριε πρόεδρε του Λαϊκού Ορθόδοξου Συναγερμού,

Αγαπητή κυρία ΧριστίναΑλευρά, κύριοι βουλευτές εν ενεργεία κύριοι βουλευτές “εν εφεδρεία”, κύριε πρόεδρε των τέως βουλευτών κύριε Πυλαρινέ, αγαπητές φίλες και φίλοι. Ελληνίδες και Έλληνες.

Ο Πολιτικός και Κοινωνικός Σύνδεσμος «Ο Νικόλαος Ζορμπάς» σας καλωσορίζει στην αποψινή επετειακή εκδήλωση και σας ευχαριστεί για την παρουσία σας εδώ. Η εκδήλωση έχει αναφορά στα γεγονότα της πρώτης δεκαετίας του περασμένου αιώνα, με αφετηρία το 1909.Μια συγκριτική όμως αντιστοίχιση των γεγονότων της εποχής εκείνης με τη σημερινή εποχή είναι αναπόφευκτη.

*Ο κ. Παναγιώτης Κρητικός

Η ιστορία - και δικαίως - έχει καταδικάσει όλα τα στρατιωτικά κινήματα όπου γης και κάθε εποχής. Σε ό,τι αφορά τον ελληνικό χώρο ένα βρήκε την ιστορική του δικαίωση τόσο εκ του αποτελέσματος, όσο και εκ των κινήτρων του και των προθέσεων. Ήταν το Κίνημα του 1909. Τα κίνητρα και οι σκοποί του δεν είχαν στόχο την ανατροπή του πολιτεύματος, είχαν στόχο την εξυγίανση του πολιτεύματος και την ανόρθωση της χώρας. Αφορμή η κακοδαιμονία του τόπου η οποία είχε ξεκινήσει από την ταπείνωση του 1897. Οι κυβερνήσεις της εποχής, κυβερνήσεις συναλλαγής και παρακμής, βρίσκονταν σε πλήρη αδυναμία να βοηθήσουν στην ανόρθωση της χώρας και υπήρχε ανάγκη δικαιότερης κατανομής του εθνικού πλούτου.

Το κίνημα στου Γουδή ήταν το μόνο κίνημα το οποίο βρήκε ιστορική αναγνώριση και δημοκρατική νομιμοποίηση, και επίσης λαϊκή στήριξη. Το συλλαλητήριο της 14ης Σεπτεμβρίου 1909, υπέρ του κινήματος, συλλαλητήριο ανεπιφύλακτης στήριξης της επανάστασης ήταν το μεγαλύτερο από όσα είχαν γίνει μέχρι τότε στηνΑθήνα. Σύσσωμος ο λαός τηςΑθήνας και του Πειραιά στήριζε την επανάσταση στου Γουδή.

Κυρίες και κύριοι,

Ο Πολιτικός και Κοινωνικός Σύνδεσμος «Ο Νικόλαος Ζορμπάς» δεν δικαιώνει τις επεμβάσεις του στρατού στα πολιτικά πράγματα της χώρας. Ο στρατός είναι για τους στρατώνες, μόνο εκεί βρίσκει τη δικαίωσή του. Όμως, ο Στρατιωτικός

Σύνδεσμος του 1909 αποτελεί τη μοναδική εξαίρεση από τον κανόνα. Ήταν δημιούργημα μιας αναγκαιότητας και ήρθε νομοτελειακά και σε μια κρίσιμη ώρα της ιστορίας. Και ήταν μακράν από τις προθέσεις του να επιβάλει στρατιωτικό καθεστώς.

Ήλθε να εξυγιάνει τη Δημοκρατία και τους θεσμούς της υπέρ του λαού. Ο επικεφαλής του συνταγματάρχης Νικόλαος Ζορμπάς, όταν του προτάθηκε από πολιτικό της εποχής να αναλάβει έκτακτες εξουσίες, του έδειξε την πόρτα της εξόδου.

Τίθεται το ερώτημα: Τι συνέβαινε την εποχή εκείνη, ποια ήταν η πολιτική κατάσταση στη χώρα ώστε να αναγκαστούν ορισμένοι φλογεροί πατριώτες αξιωματικοί να κινηθούν; Θέλω να είμαι σύντομος και θα είμαι. Και για να αποφύγω σχετικές ιστορικές αναφορές θα κάνω μια σύντομη ανάγνωση ενός αποσπάσματος του υπομνήματος του Στρατιωτικού Συνδέσμου, το οποίο έστειλε στην τότε κυβέρνηση και στον βασιλιά.

Προηγουμένως όμως πρέπει να πω, για την ιστορία, τι είναι ο Πολιτικός και Κοινωνικός Σύνδεσμος «Ο Νικόλαος Ζορμπάς». Ο «Σύνδεσμος» ιδρύθηκε το 2001 με κοινοβουλευτική πρωτοβουλία, δηλαδή από μια ομάδα βουλευτών. Εν συνέχεια εξελίχθηκε σε Κοινωνικό και Πολιτικό Σύνδεσμο με την αναγνώρισή του από το Πρωτοδικείο Αθηνών. Με αυτό τον τίτλο είναι σωματείο με πατριωτικούς, δημοκρατικούς, κοινωνικούς, πολιτικούς και πολιτιστικούς στόχους.

Το επαναλαμβάνω χωρίς ιεράρχηση και αξιολόγηση των όρων «Κοινωνικό», «Πατριωτικό», «Δημοκρατικό».Υπηρετεί όλες αυτές τις αρχές και όλες τις αξίες που περιέχονται στους όρους Δημοκρατία, Κοινωνισμός, Πατρίδα.

Είναι καιρός να προβάλουμε τις διαχρονικές αξίες του λαού μας, της ιστορίας μας και του πολιτισμού μας, προς πάσα κατεύθυνση. Και αν η πατρίδα - κράτος - έχει όρια, ο Ελληνισμός δεν έχει όρια. Έχουμε πατρίδα-κράτος με σύνορα και ελληνισμό χωρίς σύνορα. Και αυτές τις έννοιες πρέπει να υπηρετήσουμε. Και αυτά τα ερεθίσματα θέλει να δώσει ο Σύνδεσμος στον Ελληνικό λαό, την Ελληνική κοινωνία. Οι στόχοι του είναι πολυσχιδείς κοινωνικοί, πολιτιστικοί, οικολογικοί ό,τι δηλαδή συνιστά σήμερα επιδιώξεις και ό,τι ικανοποιεί τις ανάγκες του Ελληνικού λαού και της Ελληνικής κοινωνίας. Θα κλείσω τον χαιρετισμό μου με την αναφορά στο απόσπασμα του κινήματος το οποίο σας ανέφερα προηγουμένως.

Ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος έγραφε στη διακήρυξη, η οποία απευθυνόταν προς την τότε κυβέρνηση: «ποθεί όπως η θρησκεία μας υψωθή εις τον εμπρέποντα ιερόν προορισμόν της, όπως η Διοίκησις της χώρας καταστή χρηστή και έντιμος, όπως η Δικαιοσύνη απονέμηται ταχέως μετ’αμεροληψίας και ισότητος προς άπαντας εν γένει τους πολίτας αδιακρίτως τάξεως, όπως η Εκπαίδευσις του Λαού καταστή λυσιτελής διά τον πρακτικόν βίον και τας στρατιωτικάς ανάγκας της χώρας, όπως η ζωή, η τιμή και η περιουσία των πολιτών εξασφαλισθώσιν, και τέλος όπως τα οικονομικά ανορθωθώσι, λαμβανομένων των απαιτουμένων μέτρων προς λελογισμένην διαρρύθμισιν των εσόδων και εξόδων του κράτους, ώστε αφ’ ενός μεν ο σχεδόν πενόμενος ελληνικός λαός ανακουφισθή εκ των επαχθών φόρων, ους ήδη καταβάλλει και οίτινες ασπλάχνως κατασπαταλώνται προς διατήρησιν πολυτελών και περιττών υπηρεσιών και υπαλλήλων χάριν της απαισίας συναλλαγής, εφ’ ετέρου δε καθορισθώσι θετικώς τα όρια εντός των οποίων δύνανται ν’ αυξηθώσιν αι δαπάνες δια την στρατιωτικήν της χώρας παρασκευήν».

Αυτά έγραφε μεταξύ άλλων το υπόμνημα-διακήρυξη του Στρατιωτικού Συνδέσμου, του οποίου το περιεχόμενο, δηλαδή τα αιτήματα είναι και σήμερα επίκαιρα.

*Τα Απομνημονεύματα του Νικολάου Ζορμπά

Εκείνo που, διαφοροποιεί το κείμενο αυτό από τη σημερινή εποχή είναι μόνο η γλώσσα. Είχε όμως και άλλες ομοιότητες η εποχή εκείνη με τη σημερινή. Ιδού μερικές:

l Τότε υπήρχε το Κρητικό ζήτημα, σήμερα υπάρχει το Κυπριακό.

l Τότε υπήρχε το Μακεδονικό Ζήτημα, σήμερα υπάρχει το ίδιο ζήτημα με διαφορετική μορφή και κατεύθυνση (Σκοπιανό).

l Τότε υπήρχε η ταπείνωση του έθνους από τον πόλεμο του 1897 σήμερα υπάρχουν παραβιάσεις, οι παραβάσεις, οι γκρίζες ζώνες, τα Ίμια.

l Τότε υπήρχε η πολιτική της «αψόγου» στάσεως απέναντι στην Τουρκία, σήμερα, ομοίως υπάρχει η πολιτική του κατευνασμού (ενδοτισμού).

l Τότε τελούσε ακόμα η χώρα υπό τον Διεθνή Οικονομικό έλεγχο (ΔΟΕ), σήμερα τελεί υπό ανακυκλoύμενη επιτήρηση.

l Τότε υπήρχε έντονο αγροτικό ζήτημα, σήμερα το ίδιο.

l Τότε υπήρχε καταπίεση των μικροαστών, με την άγρια φορολόγηση, μια καταπίεση η οποία οδήγησε στο συλλαλητήριο συμπαράστασης προς τον Στρατιωτικό Σύνδεσμο, όμοιο του οποίου σε όγκο και πάθος, δεν είχε γνωρίσει η Αθήνα.

Η λαϊκή στήριξη της επανάστασης ήταν πάνδημη. Γιατί ο λαός, απογοητευμένος από τα πολιτικά κόμματα, ζητούσε το καινούριο, το διαφορετικό και το ριζοσπαστικό, το οποίο σηματοδοτούσε αναμφισβήτητα ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος. Το καινούριο το αναζητούσε στις νέες ιδέες, το διαφορετικό στους νέους ανθρώπους και το ριζοσπαστικό στην ανατροπή φθαρμένων πολιτικών.

Ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος ευτύχησε στην επιλογή του επαναστάτη του Θερίσου Ελευθέριου Βενιζέλου, ο οποίος επέτυχε την εξυγίανση πρώτα και ύστερα την αναγέννηση του δημόσιου βίου. Παράλληλα, με την αναδιοργάνωση του στρατού και του στόλου αναβάθμισε σημαντικότατα την στρατιωτική ισχύ της χώρας και ενέπνευσε εθνική αυτοπεποίθηση στο λαό, με τους κατάλληλους δε διπλωματικούς χειρισμούς εναρμόνισε τα εθνικά συμφέροντα με τα συμφέροντα γειτονικών χωρών στην αρχή και των Μεγάλων Δυνάμεων αργότερα, και έτσι οδήγησε το έθνος στους μεγάλους θριάμβους με τα γνωστά αποτελέσματα: Δημιούργησε μεγάλο, ενιαίο, αδιαίρετο, ομοιογενές και κυρίαρχο κράτος.

Μετά από εκατό χρόνια το κράτος μας κινδυνεύει να συρρικνωθεί και να περιπέσει σε παρακμή. «Αγωνίζονται» τα δύο κόμματα εξουσίας για την κατάκτηση της όριακης αυτοδυναμίας. Η έξοδος, όμως, της χώρας από την οικονομική, κοινωνική, ηθική και υπολανθάνουσα εθνική κρίση, υπερβαίνει τις δυνατότητες ενός μόνο κομματικού φορέα. Απαιτείται, συνεπώς, εθνική συνεννόηση, πολιτική συναίνεση και λαϊκή συγκατάβαση.

Βρισκόμαστε, δυστυχώς, και σήμερα από πλευράς παρακμής στις παραμονές του 1909. Απαιτείται, λοιπόν, όπως και τότε, να υπάρξει και σήμερα Εθνική Ηγεσία. Υπάρχουν περιστάσεις στην ιστορία των λαών που η πολιτική ηγεσία αδυνατεί να τις αντιμετωπίσει.Απαιτείται εθνική ηγεσία. Ζητείται Εθνικός Ηγέτης που θα συνεγείρει και θα συσπειρώσει το λαό σε ένα Πατριωτικό, Δημοκρατικό και Κοινωνικό Κίνημα με ένα σύνθημα: Εκείνο που ένας πολιτικός ηγέτης του περασμένου αιώνα, ο Γεώργιος Παπανδρέου, είχε πει:

«Εάν τα κόμματα μας χωρίζουν, η Ελλάς μας ενώνει».

Κυρίες και κύριοι,

Διακεκριμένοι ομιλητές από το χώρο της πολιτικής και της ιστορικής επιστήμης θα προσεγγίσουν το ζήτημα και τις δύο εποχές.

Εγώ δε θα σας κουράσω άλλο. Θέλω όμως να επαναλάβω ότι ο χαρακτήρας αυτής της συγκέντρωσης είναι πατριωτικός, κοινωνικός και πολιτικός πέρα όμως και πάνω από κόμματα.

Γι’ αυτό καλέσαμε όλη την πολιτική ηγεσία του τόπου, η οποία προφανώς δεν εκπροσωπείται πλήρως. Τους ευχαριστούμε όλους και εκείνους που προσήλθαν, ανταποκρινόμενοι στην πρόσκληση και εκείνους που δεν προσήλθαν. Επισημαίνουμε για άλλη μια φορά, ότι οι στόχοι του Συνδέσμου μας είναι πατριωτικοί, κοινωνικοί, δημοκρατικοί. Το απαιτούν οι εποχές, το απαιτούν οι ανάγκες του τόπου".