ΑΓΓΕΛΑ ΕΛΛΑΣ: Η ΕΛΛΗΝΙΔΑ ΧΟΡΕΥΤΡΙΑ ΚΛΑΣΣΙΚΟΥ ΜΠΑΛΕΤΟΥ ΤΟΥ ΛΟΝΔΙΝΟΥ ΑΓΓ. ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥ

Γράφει ο Ιωάννης Παν. Λεκατσάς

          Μία φωτογραφία της μητέρας μου στον τοίχο της τραπεζαρίας ανάμεσα σε δεκάδες άλλες οικογενειακές, που κοσμούν τον τοίχο της με ενδυμασία χορεύτριας κλασσικού χορού και οι σποραδικές αναφορές της όταν ζούσε ότι από μικρό κοριτσάκι σπούδαζε κλασσικό χορό μέχρις ότου τελειώνοντας το σχολείο χόρεψε με το ρωσικό μπαλέτο, είναι τα μόνα πράγματα που είχα στο μυαλό μου σχετικά με το θέμα αυτό μέχρι το θάνατο της. 

          Τι ακριβώς χόρεψε η μητέρα μου κατά την εκπαίδευση της, με το ρωσικό μπαλέτο η αλλού δεν τα θυμόμουνα. Όπως είπα και παραπάνω κατά καιρούς είχε αναφερθεί σ’αυτά, αλλά κάτι το ότι δεν είχα ιδιαίτερες γνώσεις για το μπαλέτο, κάτι το ότι δεν ήταν τότε από τα θέματα που με ενδιέφεραν ιδιαίτερα, ξεχάστηκαν. 




Εξ άλλου πάντα έχουμε την αίσθηση της μακαριότητας, προ πάντων όταν είμαστε νέοι, ότι έχουμε καιρό, θα τα καταγράψουμε κάποια άλλη στιγμή. Τα χρόνια όμως περνούν, ο θάνατος δεν περιμένει, σε προλαβαίνει. Έτσι η μάνα μου πέθανε πριν από 10 χρόνια το 1999 και εγώ καταγράφω τώρα όσα μπορώ, για να μην ξεχαστούν και αυτά. Αν όχι για κάποιον άλλον, τουλάχιστον για τα 5 εγγόνια της. Είναι το ελάχιστο που της οφείλω.

          Από ένα μεγάλο ντοσιέ που κληρονόμησα μέσα στο οποίο υπήρχε υλικό ατακτοποίητο και εν πολλοίς αταυτοποίητο σχετικό με το μπαλέτο της, φωτογραφίες π.χ. χωρίς ημερομηνίες και αναφορά στις παραστάσεις τις οποίες απεικόνιζαν, σημειώνω πως θα χρησιμοποιήσω εδώ μόνο υλικό ταυτοποιημένο.

          Έχοντας λοιπόν ερευνήσει και μελετήσει διεξοδικά το περιεχόμενο του φακέλου και έχοντας επί τέλους βάλει τα πράγματα σε μία τάξη κατέγραψα και μεταφέρω εδώ, από την περίοδο της μάθησης της μία συμμετοχή της του έτους 1935 που θεωρώ την σημαντικότερη αυτής της περιόδου, ότι σώθηκε από τη συμμετοχή της στο ρωσικό μπαλέτο το έτος 1939 και από το έτος 1940 την συμμετοχή της στο Arts Theater Ballet όπου θα τελειώσει όπως θα δούμε την σύντομη καριέρα της λόγω διπλής «ανωτέρας βίας». Επίσης μεταφέρω διάφορα στοιχεία από την περίφημη ρωσίδα χορεύτρια  Anna Pavlova και τους δύο ως άνω θιάσους.

Α. 1935. ΓΙΑ ΤΗΝ PAVLOVA

          Η μητέρα μου γεννήθηκε στο Λονδίνο το 1921. Πατέρας της ήταν ο Δαμιανός Παπάζογλου από την Σπάρτη Πισιδίας και μητέρα της η Ελένη Σούτσου από τις Σπέτσες. Είχε και μια αδελφή μεγαλύτερη, την Αννέτα, θεία μου αγαπητή.

          Από μικρή ηλικία παράλληλα με το σχολείο της παρακολουθούσε μαθήματα κλασικού χορού και όχι μόνο. Το 1939, σε ηλικία 18 ετών, τελείωσε το σχολείο και πήρε και το δίπλωμά της στην ορθοφωνία. Από την μαθητική της αυτή περίοδο σώθηκαν κάποια προγράμματα ετήσιων χορευτικών επιδείξεων, τα οποία για την παρούσα παρουσίαση τα θεωρώ δευτερεύουσας σημασίας. Ωστόσο επέλεξα και παρουσιάζω σαν πιο ενδιαφέρουσα την εξής συμμετοχή της:

          Κατά τη μαθητική της, λοιπόν, περίοδο και συγκεκριμένα το 1935 σε ηλικία 14 ετών, ως μέλος του εργαστηρίου χορού της PRUZINA-KIRKWHITE, στο οποίο φοιτούσε, έλαβε μέρος τόσο σε αναμνηστική απογευματινή θεατρική παράσταση (Εικόνες 3, 4) που εδόθη προς τιμήν της περίφημης Ρωσίδας χορεύτριας Άννας Πάβλοβα, όσο και σε ταινία που γυρίστηκε με θέμα τη ζωή της. Η Πάβλοβα είχε πεθάνει πρόσφατα, το 1931. 

          Αμφότερα τα γεγονότα είχαν σαν σκοπό να εισπραχθούν χρήμα για την ανέγερση προς τιμήν της μιας αναμνηστικής κρήνης (συντριβανιού) στο REGENT PARK.

          Αξίζει εδώ να αναφερθούμε επ’ολίγον στη μεγάλη Ρωσίδα χορεύτρια. Η ANNA PAVLOVA, που εκπαιδεύτηκε στη Ρωσική Αυτοκρατορική Σχολή στην Αγία Πετρούπολη, ήταν ήδη μια από τις καλύτερες χορεύτριες του θεάτρου MARYINSKY, όταν το 1907 έκανε την πρώτη της περιοδεία σε ευρωπαικές πρωτεύουσες. Το 1909 χόρεψε στο Παρίσι με το θίασο DIAGHILEV, τον οποίο άφησε για να δεχτεί ένα συμβόλαιο στην Μητροπολιτική Όπερα, με τον παρτενέρ της MORDKIN , τον Ιανουάριο του 1910. Αν και από το 1910 έως το 1913 επέστρεφε στη Ρωσία περιοδικά για περιορισμένες υποχρεώσεις, από αυτή την περίοδο αφιέρωσε τον εαυτό της όλο και πιο εντατικά στις περιοδείες, που απορρόφησαν το υπόλοιπο της ζωής της. Πρώτα με ένα μοναδικό συγχορευτή, αργότερα με το δικό της θίασο, η PAVLOVA χόρεψε ακούραστα και ακατάπαυστα σε σκηνές θεάτρων μεγάλες και μικρές, καλές και κακές, σε χωριά και πρωτεύουσες σε όλο τον κόσμο κάνοντας τον γύρο του περισσότερες από μια φορές. Μια μεγαλειώδης, υπέροχη καλλιτέχνης απόλυτα και ανιδιοτελώς αφοσιωμένη στο χορό, έφερε το μπαλέτο σε ανθρώπους οι οποίοι δεν είχαν ποτέ υποπτευθεί έστω και την ύπαρξή του. Μέσω της προσωπικής της μεγαλοφυίας και του θαρραλέου της παραδείγματος ενέπνευσε μια ολόκληρη γενιά χορευτών, από την Αυστραλία μέχρι τη Φιλανδία. Η υπηρεσία της στο μπαλέτο και η επιρροή της στους καλλιτέχνες χορευτές που ακολούθησαν υπήρξαν ανεκτίμητες.

         Για τη συμμετοχή της μητέρας μου στην αναμνηστική ταινία που γυρίστηκε αφιερωμένη στην PAVLOVA, η γιαγιά μου έλαβε ευχαριστήρια επιστολή.

         Για την ιστορία, επικοινώνησα με ξαδέλφια μου που ζουν στην Αγγλία, με το ερώτημα αν ποτέ φτιάχτηκε η αναμνηστική κρήνη. Η έρευνά τους στο Ίντερνετ και σε χάρτες του REGENT PARK αποκάλυψε τα εξής: Επιλέχτηκε ο χώρος για να στηθεί το μνημείο και ο καλλιτέχνης που θα το φιλοτεχνούσε- κάποιος CARL MILLES. Από τότε δε φαίνεται πουθενά ότι το θέμα προχώρησε.

         Όσο για την PAVLOVA, τιμάται στο Λονδίνο με μια τιμητική πλάκα στο σπίτι όπου έμενε κατά την παραμονή της εκεί, το “IVY HOUSE”. Εβραικής ιδιοκτησίας σήμερα, το οποίο λειτουργεί πιθανώς εν μέρει και σαν μουσείο, κάθε Σάββατο απόγευμα, με προσωπικά είδη της μεγάλης χορεύτριας.

Β. 1939. ΜΕ ΤΟ ΡΩΣΙΚΟ ΜΠΑΛΕΤΟ

         Το 1939 τελειώνοντας και το σχολείο η μητέρα μου χόρεψε για πρώτη φορά «επαγγελματικά» με το Ρωσικό Μπαλέτο στο COVENT GARDEN.

          Ένα θέμα που έπρεπε να τακτοποιήσει πρώτα απ’ όλα ήταν το θέμα του ονόματός της. Το Παπάζογλου πάντα δυσκόλευε τους Εγγλέζους να το προφέρουν. Στο σχολείο συχνά την πείραζαν παραφράζοντας το όνομά της σε paper and glou (χαρτί και κόλλα) ίσον Παπάζογλου. Ήταν εξάλλου κάτι που πάντα συνηθιζόταν από τους συμπατριώτες μας στο εξωτερικό, όπως οι Μαυροκέφαλοι και Μαυρομάτηδες μετονομάζονταν σε Black ή οι Παπαδόπουλοι σε σκέτο Pappas. Προερχόμενη από οικογένεια Ελλήνων με έντονη Ελληνική συνείδηση, διάλεξε σαν καλλιτεχνικό της όνομα το «Αγγέλα Ελλάς»

          Λίγα λόγια για τη μεταφορά και εξάπλωση του Ρωσικού Μπαλέτου στο δυτικό κόσμο: o DIAGHILEV SERGEI (1872-1929), θεατρικός επιχειρηματίας του ρωσικού μπαλέτου, της τέχνης και της μουσικής, ήταν εκείνος του οποίου ο θίασος μπαλέτου παρουσίασε το μοντέρνο μπαλέτο στο Δυτικό κόσμο, το 1909. Και από τότε μέχρι το θάνατό του άσκησε τεράστια επιρροή στο χορό. Μετά το 1908 ο DIAGHILEV αφιέρωσε τον εαυτό του αποκλειστικά στο μπαλέτο. Η πρώτη εμφάνισή του DIAGHILEV BALLET RUSSE έλαβε χώρα στο THEATRE DU CHATELET  στο Παρίσι στις 8 Μαίου του 1909. Μεταξύ άλλων παρουσίασε τους VASLAV NIJINSKY και ANNA PAVLOVA στο Δυτικό κόσμο. Συνεργάτη του είχε τον ιδιοφυή χορογράφο MICHEL FOUINE. Η ουσιώδης αναζωογονητική τέχνη των Ρώσων χορευτών ήταν μια αποκάλυψη στα δυτικά μάτια και σημάδεψαν την αρχή μιας μεγάλης αναγέννησης του μπαλέτου.

        Ο  DIAGHILEV είχε μια μυστηριώδη ικανότητα ν’ αναγνωρίζει αρχόμενα ταλέντα. Οι συνεργάτες του συμπεριέλαβαν μεταξύ των άλλων συνθέτες όπως τον STRAVINSKY, τον RAVEL και τον PROKOFIEV και τους χορογράφους FOUINE, NIJINSKY, MASSINΕ και BALANCHINE.

         Αν και ο θίασος του DIAGHILEV διαλύθηκε μετά το θάνατο του ιδρυτή του στη Βενετία στις 19Αυγούστου 1929, η επιρροή του στο μπαλέτο του 20^ου αι. δεν μπορεί να υποτιμηθεί. Πέθανε απένταρος. Τα περιουσιακά στοιχεία του φημισμένου μπαλέτου του είχαν υποθηκευτεί και ξανα- υποθηκευτεί, οι χορευτές και οι χορογράφοι του είχαν διασκορπιστεί παντού στον κόσμο. Πολυάριθμες και ποικίλες προσπάθειες ν’αναστηθεί το μπαλέτο στην Ευρώπη είχαν καταλήξει σε αποτυχίες. Μέχρι το 1931 ήταν γενικώς παραδεκτό ότι το μπαλέτο είχε πεθάνει καλλιτεχνικά και εμπορικά.

           Σε αυτή την στιγμή ήρθε ο COLONEL VASSILI GRIGORIEVITCH DE BASIL, ένας πραγματικός διάδοχος του DIAGHILEV. Κληρονόμησε το μπαλέτο στην πιο κρίσιμή του στιγμή. Με μια μεγάλη αγάπη για το μπαλέτο, όχι μόνο με στόχο εμπορικό αλλά και με μια επιθυμία-πόθο να υπηρετήσει αυτή τη μεγάλη τέχνη.

         Με το LEONIDE MASSINE σαν καλλιτεχνικό του συνεργάτη και επικεφαλής χορογράφο, ο COL. DE BASIL μάζεψε γύρω του τους μεγαλύτερους χορευτές που ήταν διαθέσιμοι, συμπεριλαμβάνοντας τις τρεις «μικρές» (babies) μπαλαρίνες, όπως αποκαλούνταν τότε : τις IRINA BARONOVA, TATIANA RIABOUCHINSKA και TAMARA TOUMANOVA.

        Το ρεπερτόριο των BALLETS RUSSES DE MONTE CARLO,  όπως ονομάστηκε ο νέος θίασος, περιελάμβανε τις καλύτερες δουλειές της περιόδου του DIAGHILEV και νέες συνθέσεις, κυρίως των MASSINΕ και BALANCHINE, μερικές από τις οποίες ήταν πεπρωμένο να γράψουν ιστορία στο μπαλέτο.

          Η πρώτη εμφάνιση των BALLETS RUSSES DE MONTE CARLO στην Αμερική το1932 είχαν άμεση επιτυχία. Οι «μικρές» μπαλαρίνες ηλέκτρισαν το κοινό από τις ακτές του ενός ωκεανού μέχρι τις ακτές του άλλου. Το μπαλέτο είχε πάρει μια νέα παράταση ζωής , το ενδιαφέρον γι’αυτό διαδόθηκε ευρέως.

          Επί πέντε διαδοχικά χρόνια 1932-1936 ο COL. DE BASIL έδειξε στην Αμερική ό,τι καλύτερο υπήρχε στο μπαλέτο, τις μεγαλύτερες συνθέσεις μπαλέτου, τους εκλεκτότερους χορευτές. Για πέντε χρόνια ανέπτυξε ένα μεγάλο κοινό μπαλέτου, μια εξευγενισμένη και ειλικρινή εκτίμηση γι’αυτό. Ο πιο διακεκριμένος θίασος στον κόσμο, έμαθε στο Αμερικάνικο κοινό να προσδοκά ό,τι καλύτερο μπορούσε να παρουσιάσει.

        Τα επόμενα χρόνια, 1937-1939, ο θίασος περιόδευσε εκτός της Αμερικής, στην Ευρώπη: Λονδίνο, Κοπεγχάγη και Βερολίνο καθώς και στην Aυστραλία. Ο θίασος άλλαξε το όνομά του πρώτα σε COVENT GARDEN RUSSIAN BALLET και αργότερα σε ORIGINAL RUSSIAN BALLET.

       Σώθηκε, λοιπόν, από την εποχή εκείνη το θεατρικό πρόγραμμα της 19^ης Ιουνίου 1939, της παράστασης του COVENT GARDEN RUSSIAN BALLET στο ROYAL OPERA HOUSE του COVENT GARDEN (Εικόνα 8). Στα ονόματα των καλλιτεχνών βλέπουμε και το όνομα της νεαρής Ελληνίδας χορεύτριας, υπογραμμισμένο από την ίδια. Μαζί με το πρόγραμμα αυτό προφανώς μοιράστηκε και το πρόγραμμα της Εικόνας 9. Αφορά τις παραστάσεις του θιάσου που έλαβαν χώρα στο COVENT GARDEN από τις 26 Ιουνίου έως τις 8 Ιουλίου 1939, με τα έργα που παρουσιάστηκαν.

          Σώθηκε επίσης ένα βιβλίο-λεύκωμα, «Του θιασώτη του Μπαλέτου»,  BALLETOMANE’S ALBUM,  του ARNOLD L.HASKELL. Το λεύκωμα περιέχει φωτογραφίες με το σχολιασμό τους γενικά από το μπαλέτο των τότε τελευταίων 2-3 ετών. Αλλά ας αφήσουμε τον ίδιο το συγγραφέα να μας πει δυο λόγια για το λεύκωμά του :  Δεν έχω άλλον σκοπό φτιάχνοντας αυτό το λεύκωμα από το να συγκεντρώσω εκείνες τις φωτογραφίες  από τη συλλογή μου, που θα μου δίνουν τη μεγαλύτερη ευχαρίστηση να τις κοιτώ. Αποτελούν πάντως ένα ενθύμιο, μια ανεπίσημη (μη τυπική) καταγραφή των τελευταίων τριών ετών. Έχω συλλέξει ανεπίσημες μελέτες, φωτογραφίες κίνησης, καλλιτεχνικές προσωπογραφίες και φωτογραφίες δημοσιότητας, πολλές από τις οποίες τραβήχτηκαν ειδικά για τη συλλογή μου. Είναι έργα ερασιτεχνών αλλά και έμπειρων φωτογράφων. Είναι σίγουρα ένα λεύκωμα ανάκατων φωτογραφιών κι όχι ένα βιβλίο τέχνης.  

          Με το λεύκωμα αυτό, λοιπόν, στα χέρια, το οποίο-βάσει των ανωτέρω- είχε εκδοθεί πριν από τις παραστάσεις του θιάσου, η μητέρα μου, νεαρή τότε χορεύτρια, με τον ενθουσιασμό φαντάζομαι που θα κατείχε κάθε νέα καλλιτέχνιδα καινούργια στο χώρο της, μάζεψε κατά την περίοδο παραστάσεων του θιάσου τις υπογραφές ή τα αυτόγραφα όλων σχεδόν των μελών του, χορευτών, χορευτριών, χορογράφων και λοιπών συντελεστών του θιάσου, δημιουργώντας έτσι μια αξιόλογη συλλογή. Όπου ήταν τυχερή και το λεύκωμα περιείχε φωτογραφία συγκεκριμένου καλλιτέχνη εκεί, του ζητούσε και υπέγραφε ή έβαζε το αυτόγραφό του. 

Άλλοτε σε προσωπογραφίες ή εικόνες κίνησης (Εικόνες 10 και 13), άλλοτε σε φωτογραφίες δημοσιότητας (Εικόνες 14 και 15). Για εκείνους που δεν υπήρχε φωτογραφία, οι υπογραφές ή τα αυτόγραφα συγκεντρώθηκαν σε εσώφυλλα του λευκώματος, χωριστά για τις γυναίκες, χωριστά για τους άντρες (Εικόνες 15).

         Τέλος σώθηκε ένα λεύκωμα το οποίο εκδόθηκε μετά τις παραστάσεις του θιάσου, αποκλειστικά αφιερωμένο σε αυτό (Εικόνα 18). 

Άνευ κειμένων, περιέχει επιλεγμένες φωτογραφίες των καλλιτεχνών. Επίσης έγχρωμα σκίτσα σκηνικών και ενδυμασιών που χρησιμοποιήθηκαν για τις παραστάσεις. Τέλος, σε ενδιαφέροντα δισέλιδα περιέχει το ρεπερτόριο του θιάσου, την υδρόγειο με τις διαδρομές των περιοδειών του ανά τον κόσμο κατά τα έτη 1937-38 και 1938-39 και, τέλος, τις έντυπες υπογραφές των καλλιτεχνών. Ο κάθε συλλέκτης, όμως, καταλαβαίνει τη διαφορά μεταξύ έντυπων υπογραφών από τις ιδιόχειρες της συλλογής της μητέρας μου, οι οποίες μαζεύτηκαν με κόπο μια-μια.

          Στα χρόνια που ακολούθησαν, χρόνια του πολέμου, το Ρωσικό Μπαλέτο έγινε σε όλα του, εκτός από το όνομα, ένας Αμερικάνικος θίασος, καθώς οι Ευρωπαίοι χορευτές που εγκατέλειπαν το θίασο αντικαθίσταντο από Αμερικανούς, έως ότου το προσωπικό του έγινε εξ ολοκλήρου Αμερικανογενές.

Γ. 1940. ΜΕ ΤΟ ARTS THEATRE BALLET

        Το 1940 η μητέρα μου χόρεψε με το ARTS THEATRE BALLET, δημιούργημα το 1939 του ARTS THEATRE CLUB . Ας το παρουσιάσουμε με δυο λόγια.  Ιδρύθηκε το 1927 από αποφοίτους κολεγίων και πανεπιστημίων του θεάτρου και της λογοτεχνίας και αρχικά είχε έδρα στην GREAT NEWPORT STREET.

          Στόχος της λέσχης ήταν να παρέχει ένα χώρο για να έρχονται οι άνθρωποι που εργαζόντουσαν σε κάθε μορφή του θεάτρου. Καθώς ο κινηματογράφος και η τηλεόραση έγιναν πιο δημοφιλείς, η Λέσχη άρχισε να εξυπηρετεί ανθρώπους που εργάζονταν και σε αυτούς τους τομείς παραγωγής. Με τα χρόνια η Λέσχη εξελίχθηκε βαθμιαία, πάντα επίκαιρη, γι’αυτό πιθανώς διάρκεσε για σχεδόν 80 χρόνια ανακηρύσσοντάς την μια από τις παλαιότερες λέσχες μελών θεάτρου του Λονδίνου. Η λέσχη εξακολουθεί να εξελίσσεται και το 2006 συγχωνεύθηκε με άλλες. Παρόλα αυτά ο νέος θίασος ακόμα διατηρεί τα βασικά πιστεύω με τα οποία ιδρύθηκε, αυτά της φιλικότητας και της ανάμιξης ανθρώπων που εργάζονται σε όλες τις μορφές τυ θεάτρου και των μέσων μαζικής ενημέρωσης

        Επιστρέφουμε στα 1940. Από δημοσίευμα του τεύχους Δεκεμβρίου του περιοδικού    THEATRE WORLD με  τίτλο «Η ιστορία ενός έτους επιτευγμάτων», μεταφράζουμε και παρουσιάζουμε. Το ARTS THEATRE CLUB  μπορεί να δει αναδρομικά πολλά διακεκριμένα επιτεύγματα στο χώρο του θεάτρου, αλλά τα πιο αξιόλογο έργο που έφερε σε πέρας από τότε που αναδιοργανώθηκε πριν από ένα χρόνο (1939) ήταν να συμπληρώσει την ανάγκη ενός κοινωνικού και δημιουργικού θεάτρου μπαλέτου. Του ARTS THEATRE BALLET. Εδώ για πρώτη φορά σ’αυτή τη χώρα υπάρχει ένα κέντρο όπου οι χορευτές και το κοινό μπορούν να συναντηθούν σε κοινό έδαφος για να προάγουν την Τέχνη που αγαπούν και οι δυο τόσο πολύ.

         Κατά τη διάρκεια αυτού του χρόνου, παρά τις δυσκολίες του πολέμου, τα τρία συγκροτήματα του ARTS THEATRE CLUB  (Εικόνα 19) έχουν παρουσιάσει σε 600 παραστάσεις ένα ρεπερτόριο από περισσότερα από 70 κλασικά και πρωτότυπα καινούργια μπαλέτα καθώς και σύντομα χορευτικά. Αυτά περιλαμβάνουν 16 νέες δημιουργίες από διακεκριμένους σύγχρονους μοντέρνους χορογράφους, όπως ο KEITH LESTER, ANDREE HOWARD, FRANK STAFF, WENDY TOYE  και ο WALTER GORE.

        Περισσότεροι από 100 χορευτές, σχεδιαστές μουσικοί και τεχνικοί έχουν δουλέψει μαζί γι’αυτό τον σκοπό και σχεδόν 600 παραστάσεις μπαλέτου έχουν δοθεί και στο Λονδίνο και σε σημαντικά επαρχιακά κέντρα, σε πολλά από τα οποία πραγματοποιήθηκαν για πρώτη φορά παραστάσεις μπαλέτου. Τα ακροατήρια του τελευταίου έτους πλησίασαν τα 140.000 άτομα.

          Όταν άρχισαν εντατικοί βομβαρδισμοί, όλα τα θέατρα του WESTEND έκλεισαν, εκτός από  ένα, το ARTS THEATRE BALLET, προσάρμοσε την πολιτική του μέσα σε μια νύχτα για να αντιμετωπίσει τη νέα κατάσταση και τα θέατρα έχουν παραμείνει ανοιχτά για ακροατήρια που συνεχώς αυξάνουν για παραστάσεις μεσημεριανές, μεταμεσημεριανές και απογευματινές (tea) μπαλέτου. Τρεις παραστάσεις ημερησίως, η καθεμιά με διαφορετικό πρόγραμμα, στην τιμή του ενός σελινίου το κάθισμα, με αναψυκτικά διαθέσιμα μέσα στο θέατρο και σε ώρες της ημέρας που και ο σκληρά εργαζόμενος εργάτης μπορεί να παραστεί. Για να συμμορφωθούν με το γενικό αίτημα, δίνονται παραστάσεις και τις Κυριακές.

         Υπάρχει τεράστιος αριθμός ανθρώπων που πηγαίνουν στο θέατρο χωρίς να ξέρουν τίποτα για το μπαλέτο, οι οποίοι δεν έχουν παρακολουθήσει ποτέ μια παράσταση εκτός κι αν επρόκειτο για μια μοναδική επίσκεψη για να δουν την ANNA PAVLOVA πριν από χρόνια.

       Χάρις στο ARTS THEATRE CLUB πολλοί τέτοιοι στο Λονδίνο ανακαλύπτουν την ομορφιά και την καλλιτεχνική ικανοποίηση που μόνο αυτή η τέχνη μπορεί να δώσει.

   Μετά την εμφάνισή του τον Ιανουάριο του 1940 στο Λονδίνο, ο θίασος πραγματοποίησε περιοδεία. Από απόκομμα άγνωστου περιοδικού, με φωτογραφία και τμήμα κειμένου που βρήκα στο υλικό της μητέρας μου συνέλεξα πολύτιμες πληροφορίες για την πορεία και το ρεπερτόριό του από το Μάρτιο μέχρι και τον Ιούλιο του 1940, σε συνδυασμό με αποκόμματα εφημερίδων και προγραμμάτων παραστάσεων που διασώθηκαν.

          Έτσι, από το απόκομμά μου (Εικόνα 24) με τίτλο “THE ARTS THEATRE BALLET “SURVEY OF THEIR SECOND LONDON SEASON”, μεταφράζω και μεταφέρω: Μετά από μια πολύ πετυχημένη περιοδεία στο KINGS THEATRE στο SOUTH SEA , το WINTER GARDEN  στο BOURNEMOUTH, το WHITE ROCK PAVILLON στο HASTINGS και το PRINCESS THEATRE στο MANCHESTER , ο θίασος υπό τη διεύθυνση του ΚΕΙΤΗ LESTER, επέστρεψαν στο σπίτι τους στο Λονδίνο για να ανοίξουν μια δεύτερη σεζόν-περίοδο στις 25 Απριλίου, (Εικόνες 24), φέρνοντας μαζί τους σαν μέλος του συγκροτήματος τον HAROLD TURNER.

Κατά τη διάρκεια της πρώτης περιόδου, το ρεπερτόριό τους αποτελούνταν μόνο από τρία μπαλέτα και ένα ντιβερτιμέντο (σύντομο χορευτικό μέρος, συνεκτελούμενο στα διαλείμματα μεταξύ των πράξεων εκτενέστερου έργου). Τώρα επέστρεψαν με εννέα μπαλέτα, που περιλαμβάνουν και δυο νέα, τα GLEN και PERSEUS,μαζί με ένα διαφορετικό (αλλαγμένο) ντιβερτιμέντο. Λαμβανομένου υπόψιν για πόσο διάστημα υφίσταται (λειτουργεί) ο θίασος,  τούτο αποτελεί μια αξιοσημείωτη επίδοση προόδου.

         Το ρεπερτόριο των δυο μπαλέτων που ήδη αναφέρθηκαν περιλάμβανε επίσης τα: LAC DE CYGNES (πράξις ΙΙ), GISELLE (πράξις ΙΙ), CASSE-NOISETTE (πράξις ΙΙΙ), CONCERTO, MAY COLIN, ARETHOUSA  PAS DE QUATRE. 

         Επανερχόμαστε στο περιοδικό THEATRE WORLD, τεύχος Δεκεμβρίου του 1940, στο άρθρο με τίτλο «Η ιστορία ενός έτους επιτευγμάτων», απ’όπου μεταφράζω και μεταφέρω μερικά ακόμα σημεία: Ατυχώς δεν κατέστη δυνατόν σε αυτή την έκδοση να συμπεριληφθούν φωτογραφίες από την εντυπωσιακή καινούργια δουλειά, ούτε μάλιστα πολλών από τα μπαλέτα από το ευρύ ρεπερτόριο του ARTS THEATRE BALLET. Όμως οι σκηνές στις επόμενες σελίδες (Εικόνες 26, 27 και 28) θα δώσουν μια ιδέα από την εξαιρετική δουλειά που πραγματοποιήθηκε στο μοναδικό κέντρο μπαλέτου του Λονδίνου.

         Την Τρίτη 10 Δεκεμβρίου του 1940 το ARTS THEATRE BALLET, ο θίασος που οφείλει, φυσικά την δημιουργία του στο ARTS THEATRE CLUB , γιόρτασε την πρώτη του επέτειο επιτυχούς παρουσίας. Αφότου δημιουργήθηκε ο θίασος έχουν γίνει κάποιες αλλαγές και μερικοί από τους χορευτές που εμφανίζονται στις προηγούμενες σκηνές δεν είναι τώρα με το συγκρότημα.

        Μεταξύ αυτών και η μητέρα μου. Το όνομά της εμφανίζεται για προτελευταία φορά σε πρόγραμμα θεάτρου του PRINCE OF WALES THEATRE στο CARDIFF (Εικόνα 29)και για τελευταία φορά σε πρόγραμμα του ARTS THEATRE CLUB της 10^ης Ιουλίου του 1940 (Εικόνα 30) Σαν πιθανότερη αιτία θεωρώ την επίταση των βομβαρδισμών του Λονδίνου από τους Γερμανούς, το Μάιο του 1940.   

    Θα κλείσω με ένα σχόλιο που μεταφέρω από το BALLΕTOMANE’S ALBUM:  Τεράστια ποσά εισπράττονται από τα ταμεία των θεάτρων, αλλά τα έξοδα είναι τόσο μεγάλα ώστε δεν υπάρχει δίκαιη αμοιβή για κανέναν και μόνο ένα υποφερτό εισόδημα για τους λίγους  (αναφέρω το παραπάνω απόσπασμα προς αποφυγήν παρεξηγήσεων, καθώς είπα ότι η μητέρα μου χόρεψε «επαγγελματικά» το 1939 και 1940..)

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

          Οι βομβαρδισμοί του Λονδίνου από τους Γερμανούς τον Μάιο του 1940 είχαν σαν αποτέλεσμα την πρόσκαιρη διακοπή της καριέρας της μητέρας μου. Η «πολιορκία» από τον πατέρα μου, ο οποίος είχε συμμαχήσει με τους γονείς της, είχε ως αποτέλεσμα το γάμο τους, το Νοέμβριο του 1941.

          Περίπου ένα χρόνο πριν πεθάνει, την είχα ρωτήσει αν είχε μετανιώσει για την απόφασή της αυτή, να διαλέξει δηλαδή το γάμο από την καριέρα της. Μου απάντησε ολιγόλογα ότι δεν το μετάνιωσε λέγοντας «έχω δυο καλά παιδιά και χαίρομαι τα πέντε εγγόνια μου». Έφυγε ένα βάρος από πάνω μου. Αν μη τι άλλο, αν είχε πάρει τότε διαφορετική απόφαση ..εγώ δεν θα ήμουν τώρα εδώ να καταγράφω τα παρόντα.

Να είσαι καλά εκεί που βρίσκεσαι Αγγέλα Παπάζογλου-Ελλάς-Λεκατσά!

(Για εμάς που μας αρέσει να πιστεύουμε στην μετά θάνατον ζωή)

                                                                                                             Ι. Π. Λεκατσάς

   

ΑΛΛΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1)      ENCYCLOPEDIA BRITANNICA (1973)

2)      BALLETOMANE’S ALBUM, ARNOLD HASKELL (1939)

3)      ALBUM COVENT GARDEN RUSSIAN BALLET – PRESENTED BY EDUCATIONAL BALLETS LTD (1939)

4)      ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ THEATRE WORLD, ΤΕΎΧΟς Δεκεμβρίου 1940

5)      ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ DANCE, τεύχος Φεβρουαρίου 940

6)      INTERNET

7)      ΑΡΧΕΙΟ Ι.Π. ΛΕΚΑΤΣΑ