Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης
Ο ρωσοτουρκικός πόλεμος του 1878, παρά το
βραχύ της Ρωσικής κατοχής, που γιγάντωσε την ιδεολογία του παμβουλγαρισμού,
προκάλεσε μεγάλη αναταραχή και στον ελληνικό πληθυσμό της Θράκης, που είχε να αντιμετωπίσει
τους Βούλγαρους οι οποίοι ήθελαν τα
πάντα, αλλά και τους αφηνιασμένους από την ήττα Οθωμανούς.
Έχουν διασωθεί ως πολύτιμα ιστορικά ντοκουμέντα των παθών του Ελληνισμού της Θράκης, οι προξενικές αναφορές, οι οποίες μαρτυρούν τα μύρια όσα, που υπέστησαν όσοι θεωρούνταν ραγιάδες από τους εξουσιαστές, παλαιούς και νέους.
Τα βάσανα άρχισαν από το 1877, όταν οι Ρώσοι ενισχυμένοι και με Βούλγαρους εθελοντές, διέβησαν τα Στενά της Σίπκα στο όρος Αίμος και άρχισαν να προελαύνουν προς τα νότια μέσα στο έδαφος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Τότε όπως είναι γνωστό έφτασαν στα πρόθυρα της Κωνσταντινούπολης και οι Τούρκοι αναγκάσθηκαν ηττημένοι να υπογράψουν το 1878 τη συνθήκη του Αγίου Στεφάνου. Ο πληθυσμός ζούσε ημέρες ζόφου…
Ο «Νεολόγος» της Κωνσταντινούπολης έγραφε για τους πρόσφυγες από τη Θράκη, κυρίως Μουσουλμάνους, που κατέφευγαν σε Κωνσταντινούπολη κυρίως:
«Ρακένδυτοι και πειναλέοι πάντες, γυμνοί δε πλείστοι εξ αυτών και άπαντες πάντα των κακουχιών, στερήσεων και πικριών τα δεινά συγκομίζοντες, αποβαίνουσι καθ’ εκάστην είτε εις Σιρκετζί Ισκελεσί οι δια του σιδηροδρόμου αφικνούμενοι, είτε εις τας πλείστας του Γαλατά και του Βυζαντίου αποβάθρας οι δια θαλάσσης εκ Πύργου ενταύθα ερχόμενοι ζητήσαι άσυλον».Ήταν πρόσφυγες που ταξίδεψαν ακόμα και σε ανοιχτά βαγόνια επί 26 ώρες με θερμοκρασίες κάτω από το μηδέν, για να φτάσουν στην Κωνσταντινούπολη.