Το χρονικό των ημερών,
που οδήγησαν στην απελευθέρωση
Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης
Όταν την άνοιξη του 1920 αναγγέλθηκε από το
Σαν Ρέμο ότι η Ελλάδα έπαιρνε ολόκληρη τη Θράκη έως τη γραμμή της Τσατάλτζας
καθώς και τη χερσόνησο της Καλλίπολης, αμέσως δημιουργήθηκε στην Ελλάδα ένα
κλίμα αδημονίας, που κόντεψε να δημιουργήσει εσωτερικό πολιτικό πρόβλημα στην
κυβέρνηση Ελευθέριου Βενιζέλου.
Το Σαν Ρέμο είναι παραθαλάσσια πόλη της βόρειας Ιταλίας, στην περιφέρεια της Λιγουρίας. Εκεί, το 1920 πραγματοποιήθηκε η Διάσκεψη του Σαν Ρέμο, η οποία αφορούσε το μέλλον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και οδήγησε στη Συνθήκη των Σεβρών.
Ο Απρίλιος και ο Μάιος του 1920 ήταν γεμάτοι με γεγονότα, που είχαν σαν άξονα την επικείμενη απελευθέρωση της Θράκης. Οι πάντες περίμεναν τη μεγάλη στιγμή της απελευθέρωσης, αλλά την ευθύνης της ομαλής εξέλιξης των γεγονότων την είχε η ελληνική κυβέρνηση σε συνεργασία με τις κυβερνήσεις των συμμαχικών κρατών, που είχαν νικήσει στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο τους Γερμανούς.
Αυτά τα γεγονότα θα επιχειρήσουμε να παρουσιάσουμε με βάση την ημερολογιακή εξέλιξή τους.
Η πρώτη έκπληξη ήταν ότι από πολύ νωρίς, από τις 2 Απριλίου, ο Σύλλογος Νέων Καραγατσίου «Η Αναγέννησις» με επιστολή του, έστελνε δίκην κατασκόπου πληροφορίες για στρατιωτικές κινήσεις των Τούρκων και των Βουλγάρων κομιτατζήδων στην περιοχή του. Όλοι ήθελαν να βοηθήσουν το στρατό
Από τις 9 Απριλίου 1920 ο ανταποκριτής της εφημερίδας «Πατρίς» Γεώργιος Συριώτης, τηλεγραφούσε από το Σαν Ρέμο ότι ο πρωθυπουργός της Ελλάδας Ελευθέριος Βενιζέλος, πρότεινε ευθέως στη Διάσκεψη για την Ειρήνη, να αναλάβει η Ελλάδα με δικές της δυνάμεις την εκτέλεση των όρων της συνθήκης, σχετικά με τους όρους που θα επιβληθούν στην Τουρκία. Μίλησε 1,5 ώρα, εκθέτοντας αναλυτικά τις ελληνικές αντιλήψεις σε σχέση με την ηττημένη Τουρκία.
Είχε προηγηθεί η ανάλυση των αρμόδιων στρατηγών επί των μέτρων που είχε προτείνει ο Γάλλος στρατάρχης Φος, που όμως ήταν περισσότερο μέτρα επιδεικτικής φύσεως και με δυνατότητα να ληφθούν μόνο αν η Τουρκία θα δημιουργούσε δυσχέρειες στην εφαρμογή της συνθήκης.
Ο Συριώτης έγραφε, ουσιαστικά φέροντας το άγγελμα της απελευθέρωσης της Θράκης:
«Εν συμπεράσματι πιστεύω ότι περί το τέλος της εβδομάδος θα εγκριθεί οριστικώς η συνθήκη, φέρουσα την Ελλάδα μέχρι της Τσατάλτζας, περιλαμβανομένης και της Αδριανουπόλεως».
Την επομένη 10 Απριλίου δημοσιεύονταν δήλωση του Βενιζέλου προς τον Συριώτη ότι «τα Ελληνικά ζητήματα βαίνουν καλώς εις την Συνδιάσκεψιν, προσεγγίζοντας προς ευτυχή λύσιν». Την ίδια μέρα ξεκαθάριζε προς τον απεσταλμένο του «Ταχυδρόμου της Ιταλίας» ότι η Σμύρνη παραχωρείται στην Ελλάδα, η δε Κωνσταντινούπολις παραμένει υπό την Τουρκική κυριαρχία.