ΑΠΟ
ΤΟ ΒΗΜΑ
*Διονύσιος Τσόκος, «Ο
όρκος των Φιλικών»(1849).
*Τα
200 χρόνια από την ίδρυση
της μυστικής οργάνωσης
της μυστικής οργάνωσης
και
ο τρόπος της λειτουργίας των ιδεών
στη
διαμόρφωση της πολιτικής πράξης
Του
κ. Πασχάλη Μ. Κιτρομηλίδη*
Το 2014 υπήρξε έτος που σημαδεύτηκε από
συρροή ιστορικών επετείων. Μερικές από αυτές, όπως η συμπλήρωση ενός αιώνα από
την έκρηξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, προκάλεσαν πλείστες εκδηλώσεις σε
διεθνή κλίμακα. Άλλες πέρασαν σχεδόν απαρατήρητες.
Πριν
κλείσει ο χρόνος θα άξιζε να κάνουμε μερικές σκέψεις για την επέτειο μιας
πρωτοβουλίας κρίσιμης για την καλλιέργεια του πνεύματος της ελευθερίας στην
ελληνική κοινωνία. Πρόκειται για τα διακόσια χρόνια από την ίδρυση το 1814 της
Φιλικής Εταιρείας. Για να γίνει κατανοητός ο τρόπος με τον οποίο η Φιλική
Εταιρεία συνέβαλε στην καλλιέργεια του πνεύματος της ελευθερίας θα πρέπει να
εξεταστεί η σχέση της με το φαινόμενο του Διαφωτισμού ως ρεύματος ιδεών μάλλον
παρά ως κινήματος προσώπων. Η απάντηση δεν είναι ούτε προφανής ούτε εύκολη,
ακριβώς γιατί η Φιλική Εταιρεία, ως συνωμοτική οργάνωση, έκανε καλά τη δουλειά
της: προφύλαξε τη μυστικότητά της με ζήλο, καταστρέφοντας όσο μπορούσε τα
τεκμήρια. Λιγοστές είναι επίσης οι μαρτυρίες των πρωταγωνιστών. Από τους
ιδρυτές και στυλοβάτες της μόνο ο Εμμανουήλ Ξάνθος μάς άφησε τη μαρτυρία του,
ενώ η ευγενέστερη μορφή, ο ανιδιοτελής οραματιστής Νικόλαος Σκουφάς, δεν άφησε
καμιά μαρτυρία. Από τους άλλους, όσοι έγραψαν, το έπραξαν ως μέρος της
προσωπικής απολογίας του βίου τους, πράγμα που δεν βοηθά πάντα το έργο της
αναζήτησης της αλήθειας.