Σάββατο 28 Ιανουαρίου 2017

Ο θάνατος του ταγματάρχη Παπαδήμα το 1912, παράδειγμα θάρρους

*Ο ηρωικός ταγματάρχης Αγησίλαος Παπαδήμας




Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης


                Στις στρατιωτικές σχολές, αλλά και στην εκπαίδευση ακόμα των νεοσυλλέκτων πάντα ετίθετο  το δίλημμα. Σε μια μάχη εκ του συστάδην ο επικεφαλής αξιωματικός πρέπει να μπαίνει μπροστά για να ενθαρρύνει τους άνδρες του ή πρέπει να τους ακολουθεί για να μπορεί να διευθύνει την κίνησή τους αποφασιστικά; Διότι και η απώλεια του επικεφαλής στη διάρκεια της μάχης, μπορεί να κρίνει την έκβασή της προς το χειρότερο.
                Για το ζήτημα αυτό εκφράστηκαν πολλές απόψεις κατά καιρούς. Προσωπικά δεν έχω καταλήξει οριστικά. Πιστεύω ότι οι εκάστοτε συνθήκες της μάχης διαμορφώνουν κάθε φορά την απόφαση του επικεφαλής αξιωματικού ή και υπαξιωματικού. Και κυρίως οι εποχές, γιατί σήμερα η δραστικότητα των όπλων, δεν επιτρέπει άσκοπους ηρωισμούς.
                Το δίλημμα αυτό ήταν πάντοτε προ οφθαλμών, κυρίως των κατώτερων αξιωματικών, που ηγούντο δυνάμεων επίθεσης (λόχοι, διμοιρίες) σε παλαιότερες εποχές. Σήμερα έχουν αλλάξει οι συνθήκες των πολεμικών συγκρούσεων.
                Σε παλαιότερους πολέμους έχουμε πολλά παραδείγματα ηρωικών θανάτων αξιωματικών, που με την αυταπάρνησή τους έγραψαν δοξασμένες σελίδες στους ελληνικούς πολέμους. Σήμερα θα θυμηθούμε τον ηρωικό θάνατο του ταγματάρχη Αγησίλαου Παπαδήμα, κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων.
*Τα Στενά του Σαρανταπόρου το 1912

                Ήταν η νύχτα της 9ης προς την 10η  Οκτωβρίου 1912. Ο Ελληνικός στρατός εφορμούσε για απελευθέρωση της Μακεδονίας. Το κυρίως μέτωπο βρίσκονταν στα Στενά του Σαρανταπόρου. Η μεγάλη μάχη άρχισε τις πρώτες απογευματινές ώρες της 9ης Οκτωβρίου με ευθεία επίθεση των τριών  πρώτων μεραρχιών, που υφίσταντο μεγάλες απώλειες γιατί δεν είχαν την κάλυψη του πυροβολικού, το οποίο, λόγω των εδαφικών δυσκολιών, δεν μπορούσε να  προωθηθεί.
Αξίζει πάντως να επισημάνουμε προκαταβολικά, ότι η περιφανής ελληνική νίκη στο Σαραντάπορο  άνοιξε το δρόμο για την απελευθέρωση της Μακεδονίας.

Τι συνέβη εκείνη τη νύχτα

                Την  νύχτα 9 προς 10 Οκτωβρίου 1912, το Τουρκικό Στρατηγείο, είχε πληροφορηθεί τόσο την ατυχή έκβαση της μάχης των Λαζαράδων, όσο και την υπερκέραση του δυτικού του πλευρού από την ΙV ελληνική μεραρχία, τμήματα της οποίας είχαν καταλάβει υψώματα στο Πολύρραχο. Έτσι, για ν' αποφύγει την περικύκλωση, αποφάσισε την αποχώρηση όλης της στρατιάς από το Σαραντάπορο…
                Ας έχουμε όμως και μια εικόνα των δυνάμεων στην ευρύτερη περιοχή του, που αντιπαρατέθηκαν με σφοδρότητα για να μην ηττηθούν. Οι δυνάμεις που Έλληνες και Τούρκοι παρέταξαν στα μέτωπο της Θεσσαλίας και Νότιας Μακεδονίας ήταν οι ακόλουθες:
*Η Ελληνική στρατιά της Θεσσαλίας. Την αποτελούσαν έξ μεραρχίες (I, II, III, IV, V και VI), μία ταξιαρχία Ιππικού και δύο αποσπάσματα Ευζώνων. Βασικά διέθετε 49 τάγματα Πεζικού, 6 τάγματα Ευζώνων, 60 πολυβόλα, 26 πεδινές και 5 ορειβατικές πυροβολαρχίες, 8 ίλες Ιππικού, 6 ημιλαρχίες, 7 λόχους Μηχανικού, 2 λόχους Τηλεγραφητών και 2 λόχους Γεφυροποιών. Το σύνολο των ανδρών της ανέρχονταν σε 80.000 άνδρες. Επικεφαλής της ήταν ο αρχιστράτηγος διάδοχος Κων/νος με επιτελάρχη τον υποστράτηγο Παναγιώτη Δαγκλή και υπαρχηγό του επιτελείου του αντισυνταγματάρχη Βίκτωρα Δούσμανη.
*Οι Τούρκοι αντιπαρέτασσαν  το 8ο Σώμα Στρατού, που περιλάμβανε την 22α Μεραρχία Κοζάνης, την εφεδρική Μεραρχία Ανασελίτσας (Νεάπολης), και την εφεδρική μεραρχία Δράμας. Συνολικά διέθεταν 21 τάγματα πεζικού, 2 ίλες Ιππικού, 22 πυροβόλα και 3 λόχους πολυβόλων. Επικεφαλής της ήταν ο  γνωστός μας στρατηγός από την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, Χασάν Ταξίν πασάς.
Το Σαραντάπορο απ’ όπου διήρχετο ο στρατηγικής σημασίας δρόμος Ελασσόνας- Σερβίων, είχαν οργανώσει Γερμανοί αξιωματικοί, οι οποίοι θεωρούσαν την τοποθεσία, απόρθητη. Ειδικά  ο Γερμανός στρατηγός Φον Ντερ Γκόλτς είχε δηλώσει με έπαρση ότι "τα στενά του Σαρανταπόρου θα ήταν ο τάφος του ελληνικού στρατού", αν επιχειρούσε να τα παραβιάσει. Και όμως τα παραβίασε και άνοιξε το δρόμο για την απελευθέρωση της Μακεδονίας…
*Αναγγελία των νικών του ελληνικού στρατού, στις εφημερίδες

Ο θάνατος του Αγησίλαου Παπαδήμα

Ας επανέλθουμε τώρα, στην περίπτωση του ταγματάρχη Αγησίλαου Παπαδήμα. Μέσα στη λαίλαπα των μαχών στην ευρύτερη περιοχή, τη νύχτα της 9ης Οκτωβρίου μεγάλο μέρος του 9ου Συντάγματος Πεζικού εξακολουθούσε να βραδυπορεί μέσα από τα Καμβούνια Όρη, στην ημιονική οδό που οδηγεί από το χωρίο Μεταξά προς το Ράχοβο. Σ’ αυτή φάλαγγα είχε σφηνωθεί και μια διλοχία του 8ου Συντάγματος  υπό τον ταγματάχη Παπαδήμα. Μέσα στην άγρια εκείνη νύχτα, διαπίστωσαν ότο Τουρκοι είχαν καταλάβει απαρατήρητοι τα γύρω υψώματα και αιφνιδιαστικά άρχισαν να βάλουν κατά των Ελλήνων.
Ακούσθηκαν φωνές:
-Τα είδατε κ. ανθυπολοχαγέ; Τούρκοι!
-Μα πώς είναι δυνατόν; Από εδώ πέρασε ολόκληρη η IV Μεραρχία, η οποία αυτή τη στιγμή κατέχει το Ράχοβο.
Ξέρω και εγώ; Αυτοί μας ρίχνουν.  Ακούτε; Βλέπετε;
Εν τω μεταξύ το φως της σελήνης χάθηκε από τον ουρανό καθώς καλύφθηκε από πυκνά σύννεφα, ενώ είχε αρχίσει να πέφτει δυνατό βροχή και να φυσάει άνεμος. Οι πυροβολισμοί εξακολουθούσαν…
Οι Έλληνες ταμπουρώθηκα γρήγορα πυροβολώντας και αυτοί χωρίς να ξέρουν πόσοι ήταν οι Τούρκοι. Μάχη ανελέητη με εκατέρωθεν πυροβολισμούς.
Ο ταγματάρχης Αγησίλαος Παπαδήμας, που ήταν πολύ πίσω προχώρησε έφιππος για να πληροφορηθεί τι συνέβαινε. Όταν βρέθηκε στο μαχόμενο τμήμα το πυρ είχε σχεδόν σταματήσει. Μέσα στο σκοτάδι ο Παπαδήμας ερωτά:
-Τι συμβαίνει κύριε λοχαγέ; Γιατί δεν προχωρείτε;
-Συμβαίνει ότι ευρίσκω αντίσταση. Εμπρός μας βρίσκονται Τούρκοι.
-Κολοκύθια!!! Προχωρείτε σας παρακαλώ…
Και για να δώσει οι ίδιος το καλό παράδειγμα ύψωσε το δεξί του χέρι κρατώντας το περίστροφό του και σπηρούνισε το άλογό του, το οποίο κάλπασε προς τα εμπρός.
Δυο στιγμιαίες λάμψεις έσκισαν το απόλυτο σκοτάδι. Ταυτόχρονα ακούσθηκαν δύο πυροβολισμοί,  Ένας γδούπος από σώμα που έπεσε ακούσθηκε εκεί. Το άλογο του ταγματάρχη επέστρεψε ρουθουνίζοντας στη φάλαγγα χωρίς τον αναβάτη του…
*Η αναγγελία του θανάτου του Αγησίλαου Παπαδήμα, από τον Τύπο

Αργότερα  οι στρατιώτες μετέφεραν τον Αγησίλαο Παπαδήμα πάνω σε πρόχειρο  ξυλοκρέβατο στη θέση Αγ. Απόστολοι Πολυρράχου και μαζί με τους κατοίκους του χωριού τον ενταφίασαν.
Εκείνη τη νύχτα έχασαν τη ζωή τους εκεί, εκτός του Παπαδήμα και οι Λογοθέτης Ξενοφώντας, ανθυπολοχαγός, Γεωργαντάς Κυριάκος, λοχίας, Κρέστας Ιωάννης, δεκανέας, Κοτσίρης Ιωάννης, υποδεκανέας και οι στρατιώτες: Χρυσομάλλης Μιλτιάδης, Κούβελας Ευστράτιος, Κασιμάτης Αριστείδης, Καρδάρας Βασίλειος, Μαρτζουκάτος Λεωνίδας Δρίβας Κυριάκος, Πλαγιανάκος Παναγιώτης, Μανωλάκης Χρήστος, Ζερβόλης Κων/νος, Λιακουνάκης Θωμάς, Καραμπάτσος Αλέξανδρος και Σωτηρόπουλος Νικόλαος.
Αξίζει ακόμα να σημειώσουμε πως στη μάχη των Λαζαράδων μάχη τραυματίσθηκε σοβαρά και ο συνταγματάρχης Κυριακούλης Λ. Μαυρομιχάλης, διοικητής του 22ου Συντάγματος και οι ανθυπολοχαγοί Κανελλόπουλος και Σαμπλής. Ο Μαυρομιχάλης είχε τραυματιστεί θανάσιμα στην κοιλιακή χώρα από δυο εχθρικές σφαίρες, την ώρα που κατόπτευε το έδαφος για να τοποθετήσει το σύνταγμα του. Πέθανε ύστερα από δύο μέρες στο Λουτρό.


Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης



ΠΗΓΕΣ
*Αρχείο εφημερίδων ΝΕΑ ΗΜΕΡΑ, ΕΜΠΡΟΣ, ΣΚΡΙΠ και ΠΑΤΡΙΣ, Ιανουαρίου 1913 

17 σχόλια:

  1. Spiros Melas
    Μου δίνεις την ιδέα να σου πω ,να προβάλεις σαν θέμα :
    Ο αρχιστράτηγος χατσηανεστης στην κατάρρευση το 22 είχε μείνει στη ΣΜΎΡΝΗ η θα έπρεπε να είναι κοντά στο μέτωπο να γνωρίζει τη κατάστασή στ Άφιον καραχισαρ? ?

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Αυτό έπρεπε να γίνει πιο νωρίς. Στη φάση της κατάρρευσης είχαν κοπεί και οι επικοινωνίες. Δράμα..
    .

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Giorgos Moraitinis
    Μια από τις αιτίες Παντελη. Πολύ σωστά το λες...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Kostas Patialiakas
    Παντελή μετά τον ατυχή Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897 το ηθικό των στρατιωτικών, αλλά και όλων των Ελλήνων είχε καταβαραθρωθεί. Η Επανάσταση στο Γουδή είχε προβληματίσει τα στελέχη και είχε αρχίσει η αφύπνισή τους, ενόψη των επικείμενων πολέμων. Οι στρατιώτες όμως δεν ήταν ετοιμοπόλεμοι και έμπειροι, γιαυτό και οι επικεφαλής των ( Διοικητές Συνταγμάτων, Ταγμάτων και Λόχων ) ήταν στη πρώτη γραμμή και πολεμούσαν με το παράδειγμα. Δεν είναι άσχετο ότι στις μάχες Λαχανά-Κιλκίς έπεσαν στο πεδίο της μάχης πλέον των 10 Διοικητών Συνταγμάτων και Ταγμάτων. Σε ίδιο αριθμό απωλειών στους βαθμούς αυτούς είχαμε και στον Α΄Παγκόσμιο Πόλεμο και στη Μικρασιατική Εκστρατεία. Η εμφάνιση της πολεμικής αεροπορίας και η αύξηση της δραστικότητας των όπλων καμπύλης τροχιάς( Πυροβολικό-Όλμοι) και η βελτίωση των μέσων διαβιβάσεων περιόρισαν τις απώλειες στους βαθμούς αυτούς.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Kostas Patialiakas
    ΣΥΝΕΧΕΙΑ: Την ίδια στιγμή το Α΄ Σώμα Στρατού στο Αφιόν Καραχισάρ δεχόταν το κύριο βάρος της επίθεσης των Κεμαλικών στρατευμάτων. Αντιλαμβάνεται κανείς πόσο δύσκολο ήταν με τα τότε μέσα διαβιβάσεων η επικοινωνία των Σχηματισμων-Μονάδων. Όταν μάλιστα φορτώθηκε από λάθος σε σιδηροδρομικό συρμό το συγκρότημα του ασυρμάτου του Α΄ ΣΣ απολέσθηκε κάθα δυνατότητα άμεσης επικοινωνίας στις πρώτες κρίσιμες ημέρες. Χαρακτηριστικό γεγονός της έλλειψης επικοινωνιών ήταν η αντικατάσταση του Χατζανέστη από τον Τρικούπη, Διοικητή του Α΄ ΣΣ, ενώ ήταν αιχμάλωτος των Τουρκων, μετά τη περικύκλωσή του στο Αλή Βεράν.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Kostas Patialiakas
    Απάντησα στον κ. Μελά, αλλά δεν ξέρω τι λάθος έκανα και χάθηκε. Γιαυτό το ξαναγράφω: Σύγχρονοι στρατιωτικοί του Χατζανέστη, αλλά και μεταγενέστεροι, καθώς και ιστορικοί και στρατιωτικοί αναλυτές έχουν κατακρίνει τη διεύθυνση των επιχειρησεων από τη Σμύρνη, σε απόσταση μεγαλύτερη των 350 χιλιομέτρων από το μέτωπο. Μια κατάλληλη θέση του Στρατηγείου της Στρατιάς θα μπορούσε να ήταν ο συγκοινωνιακός κόμβος του Ουσάκ. Έτσι τις πρώτες κρίσιμες ημέρες της Τουρκικής επίθεσης η πλημμελής διεύθυνση των επιχειρήσεων ήταν αισθητή. Συγκεκριμένα δεν χρησιμοποιήθηκε το Β΄ Σώμα Στρατού, που στη Ζώνη Ευθύνης του η εχθρική επίθεση ήταν ασθενής, με έγκαιρη διάθεση Μεραρχιών του επ ωφελεία του Α΄ ΣΣ, που στην περιοχή του ( Αφιον Καραχισαρ) δεχόταν τον κύριο όγκο των Κεμαλικών στρατευμάτων. Όπως γράφουν τα εγχειρίδια της Πολεμικής Τέχνης ένας Διοικητής επεμβαίνει στο πεδίο της Μάχης με αναδιάταξη και ενίσχυση δυνάμεων επ ωφελεία του κρίσιμου τομεα, με πυρά υποστηρίξεως και με τις εφεδρείες του. Έγιναν αυτά; Ασφαλώς και όχι γιαυτό και η καταστροφή.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Kostas Patialiakas
    Παντελή μετά τον ατυχή Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897 το ηθικό των στρατιωτικών, αλλά και όλων των Ελλήνων είχε καταβαραθρωθεί. Η Επανάσταση στο Γουδή είχε προβληματίσει τα στελέχη και είχε αρχίσει η αφύπνισή τους, ενόψει των επικείμενων πολέμων. Οι στρατιώτες όμως δεν ήταν ετοιμοπόλεμοι και έμπειροι, γιαυτό και οι επικεφαλής των ( Διοικητές Συνταγμάτων, Ταγμάτων και Λόχων ) ήταν στη πρώτη γραμμή και πολεμούσαν με το παράδειγμα. Δεν είναι άσχετο ότι στις μάχες Λαχανά-Κιλκίς έπεσαν στο πεδίο της μάχης πλέον των 10 Διοικητών Συνταγμάτων και Ταγμάτων. Σε ίδιο αριθμό απωλειών στους βαθμούς αυτούς είχαμε και στον Α΄Παγκόσμιο Πόλεμο και στη Μικρασιατική Εκστρατεία. Η εμφάνιση της πολεμικής αεροπορίας και η αύξηση της δραστικότητας των όπλων καμπύλης τροχιάς( Πυροβολικό-Όλμοι) και η βελτίωση των μέσων διαβιβάσεων περιόρισαν τις απώλειες στους βαθμούς αυτούς.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Eleni Chioni
    Πολυ ωραιο Παντελη!! Σε ευχαριστουμε!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. ΣΤΑΥΡΟΣ ΨΥΧΟΓΥΙΟΣ
    Μου φαίνεται, απ' όσα διάβασα, ότι ο Ταγματάρχης πήρε αψήφιστα τα λόγια του Λοχαγού. Προχώρησε μόνος του μπροστά, μέσα στο θεοσκόταδο και του την ανάψανε. Δεν τον χαρακτηρίζω ως παράδειγμα θάρρους αλλά άγνοιας κινδύνου, αποκοτιάς και με την ελαφρομυαλιά του άφησε ακέφαλο το στράτευμά του.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. Giorgos Galdanas
    Καλημερα!
    Αγησιλαος Παπαδημας, μερικες σκεψεις...
    Η παρουσια του επικεφαλης στην πρωτη γραμμη, ηταν αναγκη τα χρονια εκεινα και τα παλαιοτερα, ωστε να εχει εικονα των διαλαμβανομενων, οποτε και ρεαλιστικη "αναλυση δεδομενων πεδιου". Οι πρωτογονες επικοινωνιες εκαναν αυτη την αναγκη επιτακτικη. Ομως και η υπαρξη επιτελων, αυτο το σκοπο εχει. Την παρουσιαση και αναλυση δεδομενων, ωστε να υπαρχει πληρης εικονα του πεδιου. Ο συγκεκριμενος, σε ενδειξη ισως μεγαλειου, αδιαφορησε για την αναφορα του επιτελη του, που ειχε καλυτερη εικονα των δεδομενων, και προχωρησε. Γενναια κινηση, αστοχη και αδικη τελικα. Ηρωας ο συγκεκριμενος, χωρις αντιρρηση. Αλλα επιτελικα, ηταν λαθος η κινηση του.
    Σκεψεις προσωπικες, απο τα λιγα που μπορω να γνωριζω. Και φυσικα σκεψεις " στεγνες" καθαρα τεχνικες. Η αδρεναλινη του πεδιου της πρωτης γραμμης, αλλαζει πολλα επιχειρησιακα δεδομενα.
    Και παλι καλημερα!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. Ευχαριστώ για τις παρατηρήσεις. Καλημέρα!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. Jo Hal
    Τότε που υπήρχαν πραγματικοί ηγέτες. Τα παραδείγματα πολλά στον Μακεδονικό αγώνα!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  13. O Xατζηανέστης (με τα γυάλινα πόδια) επέλεξε το στρατηγείο του να βρίσκεται στη Σμύρνη για να μπορεί να διευθύνει ταυτόχρονα την επιχείρηση Κωνσταντινούπολη και τη μικρασία. Παταγώδης η αποτυχία. Η διάσπαση των μονάδων του νοτίου τομέα με την δημιουργία από τον ίδιο του Β'ΣΣ στέρησε τις απαιτούμενες εφεδρείες στον Τρικούπη όταν έγινε η επίθεση του Κεμάλ. Το μέτωπο κατέρρευσε και οι μέραρχοι εν τέλη παραδόθηκαν. Ίσως η μεγαλύτερη ήττα του τακτικού στρατού του νεοελληνικού κράτους.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  14. Νινα Γκουδλη
    Οι "προοδευτικοί" που καμαρώνουν και δικαιολογούν αυτά τα "ζωηρά παιδιά"... είναι πιο υπεύθυνοι απ' τους αυτουργούς!..😭

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  15. Γεωργιος Κουδουνης
    ΑΘΑΝΑΤΟΣ. Τιμή και Δόξα

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  16. Filina Nikina
    Σάς ευχαριστώ, αξιότιμε κύριε Αθανασιάδη !!!
    Δέν θά αναφερθώ στά λάθη τά οποία έλαβαν χώραν, στίς αδυναμίες οι οποίες υπήρξαν λόγω τών κρατούντων συνθηκών εκείνων τών χρόνων ή καί σέ κάποιες αβλεψίες στούς τακτικισμούς κατά τήν διεξαγωγήν τού πολέμου.
    Θά εκφράσω μόνον τήν προσωπική μου γνώμη,
    μέ μία γενική τοποθέτηση.
    Η απόφαση τού Ελευθερίου Βενιζέλου
    νά κάνει εκείνη τήν εκστρατεία στή Μικρά Ασία
    κατά παρώτρυνσιν καί προτροπήν τών Άγγλων
    δίχως νά εξασφαλίσει καμμία υπογραφή, καμμία απολύτως δέσμευση εκ μέρους των,
    εις περίπτωσιν ανάγκης, απέβη ολέθρια
    γιά τόν Ελληνισμό τής Μικράς Ασίας, τού Πόντου καί τής Ανατολικής Θράκης.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  17. Γιώργος Μισύρης
    Αιωνια η Μνημη τους

    ΑπάντησηΔιαγραφή

LinkWithin

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...